O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-xunar ta’lim markazi

Ohorlashdan maqsad
  –  
iplarga yupqa plyonka qoplash yo‘li 
bilan ularning silliqligini va pishiqligini oshirish hamda to‘quvchilik 
jarayonida ip uzilishlari sonini kamaytirishdan iborat.
Iplarni  qoplovchi  suyuqlik  –  
ohor 
deyiladi.
Ohorlangan iplar quyidagi xususiyatlarga ega bo‘ladi:
 
– uzilishga qarshiligi yuqori;
 
– cho‘zilishi kam;
 
– egiluvchanligi yuqori;
 
– ishqalanishga chidamliligi yuqori;
 
– tukdorligi kam;
 
– yemirilishga chidamligi yuqori.
Ohorlash jarayonidan keyin iplarning uzilishga bo‘lgan qarshilik 
kuchi 10–20 %ga ortadi, lekin bu omil ohorlashning asosiy maqsadi 
hisoblanmaydi.

---

69
Ohorlash jarayonida quyidagi asosiy ishlar bajariladi:
1.  Ohor tayyorlash (kimyoviy jarayon).
2.  Iplarga ohorni singdirish.
3.  Quritish.
4.  Qurigan iplarni to‘quv g‘altagiga o‘rash.
Ohorlash jarayoni uchun foydalanilayotgan ohorlash material-
lariga bog‘liq holda to‘quvchilik jarayonida tanda ipining muqobil 
xususiyatini ta’minlash uchun ohorlanish miqdori asosiy omil 
hisoblanadi. Ohorlanish miqdori talab etilgan me’yordan kam 
bo‘lsa, ipning ishqalanishga chidamliligi yetarlicha bo‘lmaydi, 
natijada ip uzilishlari soni yuqori bo‘ladi. Ohorlanish miqdorining 
ko‘paytira borilishi natijasida ip uzilishlari soni kamayadi va 
eng kam bo‘lgan nuqta muqobil ohorlanish miqdori hisoblanadi. 
Ohorlanish miqdorini muqobil qiymatdan yanada orttirib borilsa, 
ipning egiluvchanlik va cho‘ziluvchanlik xususiyatlari kamayib 
borib, ip uzilishlari soni ko‘payib ketadi. Shuning uchun muqobil 
ohorlanish miqdori, bu  –  ip uzilishlari eng kam bo‘lgan qiymat 
hisoblanadi.
Muqobil ohorlanish miqdori quyidagi omillarga bog‘liq:
 
– Tola turi.
 
– Ohorlash moddalarining turi.
 
– Ip yigirish texnologiyasi turi.
 
– Ipning chiziqli zichligi va buramlari soni.
 
– Ipning tukdorlik darajasi.
 
– To‘quv dastgohi turi va tezligi.
Ohorlanmagan va ohorlangan iplarning ko‘rinishi 4.1-rasmda 
ko‘rsatilgan.
Bitta ohorlash mashinasi 400–1000 tagacha to‘quv dastgohini 
to‘quv g‘altagi bilan ta’minlaydi. Shuning uchun ohorlash jaryoniga 
katta e’tibor berilib, uni to‘quvchilikning yuragi deyiladi va 
jarayonga quyidagi talablar qo‘yiladi:
1)  ip tolalarini o‘zagiga pishiq qilib yopishtirish;
2)  ip sirtini silliq qilish;

---

70
Ohorlanmagan ip.
Ohorlangan ip.
4.1-rasm. 
Ohorlanmagan va ohorlangan iplarning ko‘rinishi.
3)  jarayon davomida iplarning cho‘zilishi belgilangan 
me’yordan ortmasligi va iplarda plastik deformatsiya hosil 
bo‘lmasligi;
4)  chiqindilar miqdori minimal bo‘lishi;
5)  to‘quv g‘altagiga maksimal miqdorda ip o‘ralishi va u 
dastgoh konstruksiyasiga mos kelishi;
6) 
tanda  g‘altagini  saqlash  davrida  iplarning  fizik-mexanik 
xususiyatlari o‘zgarmasligi kerak.

---

71