O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-xunar ta’lim markazi

Elektron nazorat-tozalash moslamasi
Elektron nazorat-tozalash moslamasi ikki xil bo‘ladi.
1. Sig‘imli.
2. Fotoelektrli.
Bu moslamalar yordamida ipning yo‘g‘on va ingichka joylari 
uzluksiz ravishda nazorat qilib boriladi. Yetakchi kompaniyalardan 
biri «Uster» nazorat- tozalash moslamalarini ishlab chiqaradi.
2.14-rasmda sig‘imli ip tozalash tizimining tuzilish prinsipi 
keltirilgan. Ip ikkita parallel kondensator plastinalari orasidan bir 
xil tezlik bilan o‘tadi.
2.14-rasm. 
Sig‘imli elektron nazorat-tozalash moslamasi.
2.15-rasmda optik elektron nazorat-tozalash moslamasining 
ishlash prinsipi keltirilgan. Nurlantiruvchi tarqatgan yorug‘lik qabul 
qiluvchi orqali elektr signaliga aylantiriladi. Yorug‘lik moslamadan 
o‘tayotgan ip diametriga bog‘liq ravishda qabul qiluvchiga tushadi.
Sig‘imli elektron nazorat-tozalash moslamasiga nisbatan 
optik elektron nazorat-tozalash moslamasining sezgirlik darajasi 
yuqori bo‘ladi. Sig‘imli nazorat moslamasi sezmagan ipdagi ayrim 
nuqsonlarni optik moslamada to‘liq nazorat qilinadi.
«Uster»  firmasining  elektron  ip  tozalagichi  (2.16-rasm)  hozirgi 
kunda ko‘plab qayta o‘rash avtomatlarida qo‘llanilmoqda. Qayta 
o‘ralayotgan ip sifati ip tozalagich yordamida nazorat qilib turiladi. 
Ip nuqsonlari «Classimat III» ko‘rsatkichlari bo‘yicha belgilangan 

---

35
talab darajasida tozalanadi. Tozalash darajasi foizlarda belgilanib, 
u 100–400 % gachani tashkil etadi. Ipning nuqsonli joyi aniqlanib, 
keskichlar orqali kesilib, splayser yordamida tugunsiz ulab, 
jarayon qaytadan avtomatik ishga tushiriladi. Barcha texnologik 
omillar nazorat-boshqarish tizimida mikroprotsessor orqali amalga 
oshiriladi.
2.15-rasm. 
Optik elektron nazorat-tozalash moslamasini.
2.16-rasm. 
«Uster» firmasining elektron ip tozalagichi.
Ip nuqsonlarining asosiylaridan va ko‘p uchraydiganlaridan 
biri  –  ipning  notekisligi  hisoblanadi.

---

36