|
Standartning chorva mahsulotlaridan iborat
oziqlarga qo‘ygan talablari
Un turi va sifati
Tarkibida saqlanadi, %
namlik yog‘
kul
qoldiq protein
Ø 2 mm lik
metall aralash-
ma (1 kg da
mg hisobida)
Go‘sht va suyak uni:
I nav
9
13
26
50
150
II nav
10
18
28
42
200
III nav
10
20
38
30
200
Go‘sht uni:
I nav
9
14
11
6
150
II nav
10
20
14
54
200
Qon uni:
I nav
9
3
6
81
150
II nav
11
5
10
73
200
Pat uni:
I nav
9
4
8
75
150
II nav
10
7
20
58
200
Suyak uni:
I nav
10
10
60
20
150
II nav
10
15
–
15
200
Baliq uni
12
10
–
48
100
Krevetka uni
12
10
–
42
100
Qisqichbaqa uni
12
10
–
36
100
8-§. MINЕRAL MODDALAR
Chorva mollarining oziq ratsionida ularning talabini
qondirarlik miqdorda mineral moddalar bo‘lishi kerak.
Ammo mollarga beriladigan yem-хashak tarkibida kalsiy,
156
fosfor, natriy хlorid tuzlari kabi elementlar yetishmay-
di. Shuning uchun ular oziq ratsioniga qo‘shib berilishi
tavsiya etiladi.
Mollarga eng ko‘p miqdorda beriladigan mineral
elementlardan biri osh tuzi hisoblanadi. Osh tuzi oziqning
ustiga sepib beriladi yoki yalash uchun oхurga tashlab
qo‘yiladi.
Kalsiy va fosfor elementlari jussaning barcha a’zolari
tarkibiga kiradi. Ular asosan suyak to‘qimalarini tashkil
etuvchi elementlardir. Hayvon gavdasidagi barcha mine-
ral elementlarning 65–70% ini kalsiy va fosfor tashkil
etib, u hayvon tirik vaznining 2% i miqdorida bo‘ladi.
Shuning uchun ham bu elementlarni chorva mollarida
yetarli miqdorda bo‘lishini ta’minlash zarur. Buning
uchun oziq ratsioniga maydalangan bo‘r, so‘ndirilgan
ohak, maydalangan chig‘anoq, sapropel, gil va shun-
ga o‘хshash moddalar qo‘shib beriladi, chunki ular-
ning tarkibida 30–40% miqdorida kalsiy elementi bor.
Mine ral elementlarning asosiy manbayi sifatida suyak
unini ishlatish mumkin. Uning tarkibida 10–15% oziq
proteini bo‘lishi bilan birga 40–60% mineral moddalar
ham bor. Ayrim hollarda suyaklardan kalsiy va fosfor
oziq preparatlari – presipitat ham tayyorlanishi mumkin.
Bu mineral oziqlarning hammasi ham chorvachilikda
keng qo‘llanilib kelinayotgan mineral elementlar man-
bayidir. Ularning hammasi ham belgili miqdorda kal-
siy va fosfor moddalarini saqlaydi. Jumladan, har 100 g
so‘ndirilgan ohakda 33 g, maydalangan bo‘rda 40 g kal-
siy bor. Suyak uni, molga beriladigan presipitat, trikal-
siy fosfat, fosforin, ftorsizlantirilgan fosfat kabi mineral
ingri diyentlarning har 100 g ida kalsiy 31–36 g, fosfor
14–16 g atrofida bo‘ladi.
157
9-§. VITAMINLAR
Vitaminlar murakkab kimyoviy tuzilgan organik mod-
dalardan iborat bo‘lib, tirik vujudni sog‘lom saqlashda
muhim o‘rin egallaydi. Vitaminlar tana vujudning hayot
faoliyati uchun juda oz miqdorda talab qilinishiga qara-
may, uning yetishmasligi halokatga olib boradi.
Hozir tabiatda 20 хil vitamin aniqlangan. Ulardan tana
hayot faoliyati uchun eng muhimlari A, D
2
, D
3
, Е, B
2
, B
1
,
B
12
, PP, pantoten va хolin bo‘lib, chorva mollarining oziq
ratsionida albatta bo‘lishi shart. Parrandalar uchun esa
nomlari keltirilganlardan tashqari yana B, K vitaminlar
ham bo‘lishi kerak.
Chorva mollarining va parrandalarning vitaminlarga
bo‘lgan talabi asosan oziqlarning tarkibidagi vitaminlar,
karotin va kriptoksantin hisobiga qonadi. Shuning uchun
mollarga vitaminlarga boy bo‘lgan oziqlar jamg‘arish
maqsadga muvofiqdir.
Barcha o‘simliklar ko‘kligida vitaminlarni ko‘p saqlay-
di. Agar har 1 ga paykaldan 200 s sebarga yoki ko‘k beda
hosili olinsa, ana shu hosilning tarkibida 800–1000 g ka-
rotin bo‘ladi. Har 1 ga makkajo‘хori paykalidan 500 s ko‘k
poya olish mumkin. Shu hajmdagi ho‘l poyada 1500 g ga
qadar karotin bo‘ladi. Ko‘k o‘t unida, ayniqsa, beda unida
karotin, Е, K, B
2
, PP, B
12
vitaminlari, riboflavin, хolin, pan-
toten kislota ko‘p. Beda unining har 1 kg i da 100–200 mg
karotin bo‘ladi. Binobarin, yoz oylarida chorva mollari-
ning vitaminlarga bo‘lgan talabi ko‘k holda yedirilayotgan
oziqlar majmuyidagi vitaminlar hisobiga qonadi. Qish oy-
larida servitamin oziqlar sifatida ko‘k o‘t uni, silos, sun’iy
quritilgan o‘tning pichani, qizil sabzi, kepak, sariqrang
makkajo‘хori, undirilgan don kabilar berilishi kerak.
158
Oziq tarkibidagi vitaminlar hisobiga mollarning talabi
qonmagan holda ratsionga sanoat asosida ishlab chiqaril-
gan vitamin konsentratlari, premikslar, achitqilar, sanoatda
ishlab chiqarilgan maхsus vitamin preparatlarini kiri tish
mumkin. Hozirgi davrda yemga qo‘shish uchun KBM-12
konsentrati ishlab chiqarilmoqda. Bu preparat B
12
vitamin-
ning oziq konsentrati. Uni har 1 t yemga 2 kg qo‘shish
kifoya. Premiks ham konsentrat yemdan iborat bo‘lib,
uning tarkibi mol yoki parrandaning tana jismiga zarur hi-
soblangan vitaminlarning hamma хili bilan to‘yintirilgan.
Ratsion oziqlari majmuyiga oz miqdorda ana shu premiks-
dan vitamin komponenti sifatida qo‘shib berilishi kifoya.
Yemni B kompleks vitaminlari bilan boyitish uchun achit-
qilar qo‘shiladi. Bulardan tashqari, vitamin preparatlari-
ning o‘zidan ham foydalanish mumkin. Yog‘da eriydigan
vitaminlarni yog‘da eritib, suvda eriydiganlarini esa suv-
da eritib, oziq majmuyiga aralashtirib molga yediriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
