O’zbekiston Respublikasi Oliy va O’rta maxsus ta’lim vazirligi Olmazor tibbiyot kolledji

Gastrit.
Gastrit – polietiologik kasallik bo’lib, me’da shilliq pardasi va uning bezsimon apparati turli darajadagi patomorfologik (atrofik yoki gipertrofik) va funksional o’zgarishlar paydo qilibgina qolmay, balki patologik jarayonning aksariyat me’daning boshqa qatlamlariga (pardalariga) tarqalishi bilan xarakterlanadi. O’tkir va xronik gastrit farq qilinadi. Xronik gastrit klinik-anatomik tushuncha bo’lib, unda morfologik va funksional o’zgarishlar klinik belgilar bilan, shuningdek me’daning sekreter va motor funksiyasi buzilishlari bilan birga uchraydi. Erkaklarga ayollarga nisbatan ko’proq uchraydi.
Gastritlar klassifikatsiyasi 4 ta prinsipga asoslangan:

1. 
   Etiologik printsip:
   
   1. 
      Ekzogen gastritlar (ovqatlanish rejimi va ritmi buzilishi, alkogol va nikotinga uchlik, termik, ximiyaviy va mexanik agentlar ta’siri kasb-koriga taaluqli zararli omillar ta’siri).
      
   2. 
      Endogen gastritlar (vegetative nerv sistemasida va endokrin organlaridagi buzilishlar bilan bog’liq nerv-reflektorlar gastrit, gemotogen giprosemik, allergic gastrit)
      
2. 
   Morfologik printsip:
   
   1. 
      Yuza gastrit
      
   2. 
      Atrofiyasiz gastrit
      
   3. 
      Atrofik gastrit (o’rtacha ifodalangan, epiteliyning qayta ko’rilishi hodisalari bilan)
      
3. 
   Me’daning funksional holati bo’yicha:
   
   1. 
      Normal secretor funksiyali
      
   2. 
      Pasaygan secretor funksiyali: a) o’rtacha; b) ifodalangan
      
   3. 
      Oshgan secretor funksiyali
      

IV. Xronik gastitning klinik kechishi quyidagilarga bo’linadi

1. 
   Qo’zish fazasi
   
2. 
   Remissiya fazasi
   
3. 
   Not’liq remissiya dazasi.
   

Klinik ma’lumotlar va nazariy bilimlarga asoslanib talaba quyigagilarini bilishi kerak:

1. 
   Asosiy jarayonni aniqlash (kasallikning mustaqilligini, joylashuvi va xarakterini)
   
2. 
   Taxminiy diagnozini tasdiqlash uchun tekshirishning asoslangan rejasini tuzish
   
3. 
   Quyigagilarga asoslanib batafsil diagnozni aniqlash:
   
   • 
     kasallikning yetakchi diagnostic mezinlarini, ularning patogenezini va mohiyatini bilish
     
   • 
     qo’shimcha tekshirish metodlari natijalariga baho bera olish
     
   • 
     klinik belgilari gastritni eslatadigan yoki gastrit belgilari ularda ikkilamchi bo’lgan kasalliklar bilan differensial diagnostika o’tkazishni bilish
     
4. 
   Jarayonning yengil og’irligini bilish, bemorning ahvoli (oriq-semizligi), boshqa organlar va sistemalari, me’da sekretsiyasi holatini hisobga olgan holda davolashning to’liq rejasini tuzish
   

Etiologiyasi, patogenezi va patologik anatomiyasi.

1. 
   Xronik gastritning o’tkir gastritdan har xil etiologiyali gastoenteritlardan keyin rivojlanishi.
   
2. 
   Xronik gastritning polietiologik bo’lishi:
   

• 
  Alimentar gastritlar: nomuntazam, odatda shoshma-shosharlik bilan ovqatlanish, quruq ovqatlar yeyish, o’tkir ziravorlar, souslar, ovqatni hushtam qiladigan moddalar, chekish, ichkilik ichish va boshqa ekzogen omillar
  
• 
  Toksik gastritlar: dorilar ta’siri, qator ximiyaviy moddalar va zararli omillarning me’da shilliq pardasiga ta’siri (ko’mir, metal, paxta change, ishqorlar, yog’ kislotalari bug’lari va boshqalar)
  
• 
  Organlar va sistemalar kasalliklarning ahamiyati (endogen omillar): buyrak yetishmovchiligi, kelib chiqishi har xil tashqi nafas yetishmovchiligi (yurak poroklari, xronik pnevmoniya, o’pka emfizemasi va boshqalar)
  
• 
  Oilaviy gastritlar ota-onalarida yoki oila a’zolarida va qarindoshlarida gastritlarning borligi.
  

Klinik manzarasi. Kasallikning klinik belgilari kasalik formalariga, jarayonning og’ir-yengilligiga, me’da sekreter funksiyasiga qo’shilib, keladigan kasalliklarga bog’liq:

• 
  To’sh osti soxasida og’riq (xarakteri- simillagan, zirqiragan), odatda ovqat yeyilgandan keyin va och qolganda paydo bo’ladi, ovqat yeyilgandan keyin og’riqning yengillashuvi oshgan sekretsiyada, og’riqning tik turganda yoki yurganda kuchayishi, gastroptoz borligidan bo’ladi
  
• 
  To’sh osti soxasida alishish va to’siqlik xis etish
  
• 
  Me’da sekretsiyasining holatiga ko’ra nordon havo bilan yoki palakda tuxum xidi keladigan kekirish
  
• 
  Qorinda bosim yoki dam bo’lish sezgisi
  
• 
  Ishtaxa buzilishi- saqlanib qolgan, oshgan, pasaygan
  
• 
  Ko’ngil aynishi, qusish, ich buzilishi, qotib qolishi (qabziyat, ich ketar)
  
• 
  Yaxshi uxlay olmaslik, injiqlik va nerv sistemasi funksional buzilishining boshqa belgilari, nevrasteniyalar
  
• 
  Behollik, kayfiyat yomonligi, ish qobiliyati pasayib ketishi
  
• 
  Bosh og’rig’I, bosh aylanishi, keskin xolsizlik, ko’z oldi qorong’ilashuvi va gastrogen anemiya yoki kasallikning boshqa asoratlariga hos har xil shikoyatlar.
  

2. Sub’ektiv malumotlar analizi (bemor shikoyatlari va kasalliklar anamnezi)
3. Ob’ektiv ma’lumotlar:
– Umumiy holat, gavda tuzilishi, semiz-orriqlik jarayonlarining og’ir- yengilligiga. Kasallikning klinik formalariga ko’ra har xil (sekretsiya holati norma, pasaygan yoki oshgan, shilliq parda holati gipertorofik yoki atrofik)

• 
  Ovqat hazmi va surilishi yetishmovchiligi sindromi (distrofik o’zgarishlar)
  
• 
  Gipovitaminoz sindromi, turli vitaminlarning yetishmovchiligi – V gruppa vitaminlarining tanqisligi natijasida lab chetlarining bichilishi, terining ortiqcha po’st tashlashi va boshqalar.
  
• 
  Dielektrolit sindromi – asosiy belgi bo’lib, kaliy ionlari tanqisligi (qonni bioximik tekshirishda va EKG da aniqlanadi – 5-T intervali pasayishi va musbat T tishchasi), kaltsiy ionlari tanqisligi (suyak trabekulalari surilishi bilan distrofiya simptomlari va biriktiruvchi to’qimaning o’sib qalinlashuvi, alkazol simptomlari bilan yuzaga chiqadi), temir tanqisligi (odatda aniq ifodalanmagan temir tanqisligi anemiyasi bilan o’tadi).
  
• 
  Astenonevrostenik sindromi, vegetative tomirlar distoniyasi simptomlari, oyoq qo’llarning sovqotib turishi, gipotoniya, peresteziya shikoyatlari.
  

4.Zarur labaratoriya, bioximiyaviy va instrumental tekshirish metodlari:
– Me’da suyuqligini funksional tekshirish (sekretsiya nahorga aniqlash, ma’lum vaqt ichida sekretsiya, kislotalik, pepsinning kuchayishini aniqlash, cho’kmaning mikroskopik tekshirish)

• 
  Me’da chayindi suvlarini sistologik tekshirish yoki rakli aynishni istisno qilish uchun birmuncha ishonchli biopsiya metodi
  
• 
  Duodenal zondlash – o’t pufagi va o’t yo’llari kasalliklarini istisno qilish
  
• 
  Koprologik tekshirish: umumiy analiz, yashirin qonga (Gregersin reaksiyasi), gijja tuxumlariga va boshqalar.
  
• 
  Instrumental tekshiruvlar: me’da-ichak yo’li rengenoskopiyasi va rengenografiyasi, fibrogastrokopiya, laparoskopiya va boshqalar.