O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi o. Murtazayev, F. Axrorov qishloq xo’jaligi

Birinchidan, qishloq mehnatkashlarining ishlab chiqarish vositalaridan va o’z mehnatlarining natijalaridan, ularni sotishdan keladigan foydadan uzoqlashuvi. Bu esa ish kuchining ishlab chiqarish vositalari bilan qo’shilishi munosabatini xodim bilan davlat o’rtasidagi tovar aloqasi shaklida ko’rsatadi.

Bozor munosabatlariga o’tish bilan tovar ishlab chiqaruvchilarning iqtisodiy alohidaligi darajasi keskin o’sadi; xo’jalik faoliyati va ish o’rnini tanlashdagi muqobillikning kengayishi, xo’jalik yuritish shakllari va mehnat haqi, shuningdek regionlar o’rtasidagi farq qiluvchi qishloq xo’jaligi korxonalari o’rtasida ish kuchi aralashib ketishining kuchayishisiz sodir bo’lmaydi.

Ikkinchidan, ish kuchini takror ishlab chiqarishda qiymat qonunining tan olinmasligi, xodimlar malakasi va ular bajarayotgan ishning murakkabligini hisobga olmaslik, ish haqi miqdori bilan ish kuchining qiymatini qoplash uchun talab qilingan xarajatlar o’rtasidagi uzilishga olib keldi. Bozor sharoitida malakali ish kuchini jalb qilish uchun raqobat rivojlanishi bilan qishloqda mehnat munosabatlari sohasida qiymat qonunining, talab va taklif qonunining roli oshib boradi.

Uchinchidan, mehnatning bozor orqali jamiyat tomonidan tan olinish mexanizmi xodimlar o’rtasida yaxshi mehnat sharoiti va yaxshi haq to’laydigan joyga bellashuvni amalga oshirishga imkoniyat beradi.

Ish kuchi bozori - bu mazmuniga ko’ra ish kuchining harakat formasidir. Mehnat bozorining rivojlanishi ish kuchiga to’laqonli haq to’lashni ta’minlaydi; ish kuchi sifatini oshirishni, tashabbuskorlikni, tadbirkorlikni rag’batlantiradi; uning yuqori harakatchanligini ta’minlaydi. Bular hammasi o’z o’zidan iqtisodiyotni va fan-texnika taraqqiyotini tezlashtirishga xizmat qiladi. Mulkning va xo’jalik yuritishning turli tuman shakllariga o’tish sharoitida, nafaqat aniq ish o’rnini tanlash erkinligini kengaytiradi, balki har bir kishiga o’z ish kuchini qo’llashga: dehqon xo’jaligida ishlash, yollanma mehnat, davlat yoki kooperativ korxonalarda ishlashiga erkinlikni kengaytiradi. Yashash joyini tanlashdagi erkinlik ham kengayadi. Shu bilan birga bozor munosabatlari sharoitida aniq ish joyi hyech kimga kafolat qilinmaydi.

Ish kuchi bozori ko’p hollarda qishloq xo’jaligining davlat sektori bo’lmagan bo’g’inlarida - dehqon xo’jaligida, shirkat xo’jaliklarida aksiyador korxona va jamiyatlarda, aralash korxonalarda namoyon bo’ladi. Shu bilan birga ish kuchi bozori davlatning faol tartibga solishiga tayanadi, ya’ni vaqtincha band bo’lmaganlarga moddiy yordam, kadrlarni qayta tayyorlash tizimlarini tashkil qilish, aholini bir joydan boshqa joyga ko’chirish va boshqalar orqali amalga oshiriladi.