O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi o. T. Hasanova, V. V. Zаyniddinоv hayot faoliyati xavfsizligi

Titrashni insonga ta’siri
. Titrashlarni ikki turga bo’lish mumkin- 
determik va tasodifiy. 
Determik
titrashlar deb shunday titrashlarga aytiladiki, ularni 
qiymatlari aniq vaqtda ma’lum qonuniyatga aoslangan holda 
o’zgaradi va tasodifiy hollar bo’lmaydi. Determik titrashlar 
qiymatlarini xar doimo oldinga izlanishlar orqali topilgan 
qonuniyatlar tayanib aniqlab olish mumkin.
Tasodifiy
titrashlar parametrlarini biror vaqt uchun ma’lum bir 
ehtimollik darajasida aniqlash mumkin. 
Ishlab chiqarishda titrashlar asosan determik poligarmonik 
tebranishlar yuzaga keltiradi yoki u determik va tasodifiy tebranishlar 
ta’siri natijasida yuzaga keladi. Transportdagi titrashlar tasodifiy 
titrashlar turkumiga kiradi. Odam tanasi mexanik tebranishlar 
manbai bilan o’zaro ta’siri etishida, ideallashtirilgan holatlarda 
titrashlarning to’rtta asosiy turi namoyon bo’ladi: 
-
odam tanasi yaxlit butun jism bo’lib tebrandi (ideal qattiq jism 
bo’lib). 
-
bo’g’imlarni bog’lanish burchaklari tebranishlar sodir bo’ladi va 
skeletdagi suyaklar (tana holati) holati o’zgaradi. 
-
odam ichki organlari o’zaro bir-biriga va skeletga nisbatan 
siljiydi. 
-
yumshoq to’qima va teri tebranadi (skelet suyagiga nisbatan).
Haqikatda bu barcha tebranishlar turi bir vaqtda bo’ladi. 
SanQvaN 0122-01 10.29.01 Ish joylarida umumiy va mahalliy 
tebranish uchun sanitariya standartlari bo’yichf odam tanasi 
titrashlari: 
-
umumiy titrashi
butun tananing titrаshi (bu titrash tayanch 
yuzasi-pol, o’rindiq orqali uzatiladi); 
-
lokal titrash
(bunday titrashlar qo’l asboblaridan foydalanilganda 
ro’y beradi)larga bo’linadi.
Titrashlar oltita erkinlik daraja bo’yicha (o’zaro bog’lanmagan, 
mustaqil uch ilgarilama va uch burchaviy siljishlar) yuzaga keladi. 
Burchaviy titrashlarning odam tanasiga ta’siri kam o’rganilgan, 
titrashni o’rganilganda doimo ilgarilama titrashlar ma’lumotlari bilan 

---

202 
chеgаralanilgan. Ma’lumki, odam tanasiga burchaviy tebranishlar, 
ilgarilama tebranishlarga nisbatan yomon ta’sir etadi (31-rasm). 
31-rasm. Kabina o’rindig’i konstruksiyasining turli xil bo’lganda 
хаydоvchi tomonidan tebranishlar tufayli sarflanayotgan energiya 
(kkal/min): 
a-o’rindiqni 
ilgarilama 
tebranishi; 
b-o’rindiqni 
noilgarilama tebranishi. 
 
Umumiy titrashda
inson organizmi butunlay titrash ta`sirida 
bo`ladi, qismanda esa inson organizmining ba`zi bir qismlarigina 
titrash ta`siriga tushadi. Umumiy titrashga transport vositalarini 
boshqaruvchilar, shtamp sistemalarini, yuk ko`tarish kranlari va 
boshqa vositalarni boshqaruvchilar umumiy titrash ta`siri ostida 
bo`ladi.