O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi o. T. Hasanova, V. V. Zаyniddinоv hayot faoliyati xavfsizligi

 
9.7.4. Titrashni inson organizmiga zararli ta’siri.
Yuzaga kelish sabablari va manbalari. 
Zamonaviy ishlab 
chiqarish sharoitlarida, shuningdek transport sohasida odam mexanik 
tebranishlar ta’sirida bo’ladi. SHunday titrashlar tavsifi 28-rasmda 
keltirilgan. Odam tanasini o’ziga xos tebranish sistemasini bir qismi 
deb qarash mumkin, shu bilan birga odam tanasi «operator-mashina» 
umumiy tizimining bir bo’lagidir. 
Titrashlar kuzatilganda tebranish energiyasi odam tanasi va 
mashina o’rtasida o’zaro taqsimlanadi. Tebranishlar odam tanasi 
bo’yicha tarqaladi, bunda har xil inersion, elastik va demfirik 
xususiyatlarga egа bo’lgan ichki organlar va tana a’zolarida titrash 
ro’y beradi.

---

200 
30-rasm. Odamni atrofini o’rab turgan predmetlar muhiti bilan 
aloqa qilishida titrashni ta’sir etish sharoitlari:●-o’rindiq darajasida 
bo’ladigan nomaqbul titrashlar; ○, □, ∆-maqbul titrashlar:○-vintli 
samolyot; ∆-reaktiv samolyot; ○-vertolyot. 
 
Odam tana tuzilishi juda murakkab, tananing alohida qismlarining 
mexanik xususiyatlari chiziqli emas, lekin tana to’liqligicha passiv 
ob’ekt hisoblanmaydi. Misol uchun odam shunday mexanik ta’sirlar 
ostiga tushib qolganda turish holati (pozasi) yoki muskullardagi
zo’riqishlarni o’zgartirib sharoitga moslashadi. Bu hol odamga 
titrashning biomexanik ta’sirlarini o’rganishda o’ta qiyinchilik 
tug’diradi. 
Hayotda ayrim hollarda kichik miqdordagi titrashlar inson 
organizmiga 
ijobiy 
ta’sir 
etishi 
mumkin, 
masalan 
vibrouqalagichlardan foydalanilganda, lekin ishlab chiqarishda 
odamga ta’sir etuvchi titrashlar zararli omil hisoblanadi va uni
yo’qotish yo’llarini izlash lozim. 
Mexanik titrashlar ishlovchilarga noqulay ish sharoitini yaratish 
bilan birga titrash bilan bog’liq bo’lgan og’ir va davomiy 
kasalliklarga olib keladi. Bunday patologik o’zgarishlar mexanizmi 
hanuzgacha to’liq o’rganilmagan. Shu o’zgarishlar va hodisalarni 
o’rganishda odam tanasiga ta’sir etuvchi titrashni biomexanik 
xususiyatlarini o’rganish kerak. Bu izlanishlar titrashdan himoya 
qilish tizimini va titrash me’yorlarini belgilashda katta rol o’ynaydi. 

---

201 
SHu xususiyatlar hisobga olib yaratilgan titrashdan himoya qiluvchi 
vositalar samaradorligi shubhasi oshadi.