O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o `zbekiston respublikasi qishloq xo`jaligi vazirligi

(0 ~ shovkin ta’sirlar; p - shovkin ta’sirlar soni;

Ui... Uk- boshqaruvchi ta’sir;
K- boshqaruvchi ta’sirlar soni;
/ - vaqt.
Boshqaruvchi qurilmaning ulanish sxemasiga mos ravishda bitta obe’kt turli matematik boglanish bilan ifodalanishi mumkin. Agar boshqaruvchi qurilmaning ulanish sxemasi tanlangan bo’lsa, u holda ma­tematik tenglama boshqaruvchi qurilma va boshqarilayotgan ob’ekt ish printspiga mos keladi.
Nazorat savollari
1.Chorvachilikda texnologik jarayonlarni avtomatlashgirish texnologiyasini tushintiring?
2. Avtomatik boshtsarish tizimining sinflanishi va jarayonda faydalanishini ayting ?
3. Avtomatik boshqarish tizimlarining elementlari vazifasi va ishlash tartibini ayting ?
Amaliy mashg‘ulotlar mavzulari
1-Amaliy mashg‘ulot


Chorvachilikda ishlatiladigan energiya turlari va energetik vositalar.


1. Ishning maqsadi: Chorvachilikda ishlatiladigan energiya turlari va energetik vositalarning vazifasi, tuzilishi, ishlash jarayoni va ularni ishga tayyorlash bo’yicha ko’nikmalar berish.
2. Kerakli jihozlar: Chorvachilikda ishlatiladigan energiya turlari va energetik vositalar, ko’rgazmali qurollar, o’quv filmlari.
3.Ishni bajarish tartibi:
Energiya manbalari ikki turga bo’linadi, tabiiy (birlamchi) va sun’iy (ikkilamchi) energiya manbalari. Birinchi turdagi tabiiy energiya manbalariga quyidagilar kiradi: quyosh energiyasi; yokilg’ining ximiyaviy energiyasi; yadro energiyasi; daryo, shamol, yer osti geotermal suv manbalarining energiyasi va boshqalar.
Ikkinchi turdagi sun’iy energiya manbalariga elektr energiyasi, sanoat korxonalarida olinadigan energiyalar kiradi. Qishloq xo’jaligida, shu jumladan chorvachilikda birlamchi tabiiy energiya manbalari sifatida suyuq gaz va qattiq holdagi yokilg’ilar va ular asosida ishlaydigan texnika vositalari ishlatiladi. Quyosh, shamol va boshqa muqobil energiya turlaridan foydalanish hozirgi vaqtdajuda kam miqdorni tashkil etadi. O’zbekistan Respublikasida quyosh energiyasidan foydalanish uchun katta imkoniyatlar mavjud bo’lib hozir fanning bu sohasini rivojlantirishga katta e’tibor berilmokda. Bu turdagi energiya manbasidan xalq xo’jaligining turli tarmoqlarida, shu jumladan qishloq xo’jaligida keng foydalanish kuzda tutilgan.
Qishloq xo’jaligida energetika manbalari va vositalari kancha ko’p bo’lishiga karamasdan traktorlar, o’zi yurar shassilar, kombaynlar va elektr dvigateli asosiy energetik vositalari bo’lib kolmokda. CHorvachilik mahsulotlarini ishlab chiqarish jarayonlarini mexanizatsiyalash-tirish va avtomatlashtirishda ishlatiladigan texnika vositalari shu turdagi energiya vositalari yordamida ishlatiladi.
CHorvachilikda ishlatiladigan barcha texnika vositalari ko’chma, harakati cheklangan va turg’un holatda ishlaydigan turlarga bo’linadi. Ko’chma energetik vositalarga - traktorlar, o’zi yurar shassilar, o’zi yurar kombaynlar, avtomobillar va turli ish hayvonlaridan tuzilgan transport vositalari kiradi. Harakati cheklangan energetik vositalarga - relsli yo’laklarda (erga urnatilgan yoki osma holda) harakatlanadigai va sirpanuvchi elektr ka-bellari bilan jihozlangan texnika vositalari (zanjirli-skreperli qurilmalar, maxsus oziqa tarkatgichlar, elektr telferlari va boshqalar) kiradi.
Turg’un energetik vositalariga fermalarda ishlatiladigan texnologik vositalarning elektr dvigatellari, shamol dvigatellari, turg’un hamda ishlatiladigan ichki yonuv dvigatellari va boshqalar kiradi. Respublikamizda organik yokilg’i manbaparining cheklanganligi va ekologik muhitning mu’tadilligini saqlash maqsadida muqobil energiya manbalaridan oqilona foydalanish bo’yicha samarali ishlar kilinmokda. - quyosh energiyasini boshqa turdagi energiya vositalariga aylanti- rish, xususan elektr energiyasiga;
- tog’li hududlarda suv energiyasidan unumli foydalanish va uni elektr va mexanik energiyaga aylantirish;
- chul hududlarida shamol energiyasini elektr yoki mexanik energiyasiga aylantirish, suv chiqarish va kuychilik fermalarini elektr energiyasi bilan ta’minlash;
- chorvachilik fermalari chiqindilaridan yuqori sifatli organik o’g’it tayyorlash va biogaz ishlab chiqarish;
- chorvachilikda mahsulot ishlab chiqarish jarayonlari uchun kam energiya
bilan ishlaydigan mashina va qurilmalar tizimini yaratish va ama-
liyotga tatbik etish va boshqalar.
Qishloq xo’jalik ishlab chiqarishida qo’yidagi energetika vositalaridan foydalaniladi: 1. Traktorlar; 2. Avtomobillar; 3. Elektr energiyasi; 4. Statsionar dvigatellar; 5. Ish hayvonlari
Traktor-grekcha so’zdan olingan bo’lib, sudragich yoki yuritgich ma’nosini bildiradi.
Traktorlar 2 xil maqsadda ishlab chiqariladi:
1. Qishloq xo’jalik traktorlari.
2. Sanoat traktorlari.