O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o `zbekiston respublikasi qishloq xo`jaligi vazirligi

Kimyoviy usul ozuqaga kimyoviy moddalar (mochevina, ohak suvi, tuz ishqori va boshq.) bilan ishlov berishga asoslan­gan.
Issiqlik usulida ayrim ozuqalarga bug‘lash, quritish, qo­qlash, qaynatish, suvsizlash, zararsizlantirish, sterilizatsiya qil­ish yo‘li bilan ishlov beriladi.
Biologik usulda (siloslash, achitqilash, solodlash) ozuqalar­ga har turli mikroorganizmlar va fermentlar yordamida ishlov beriladi.
Barotermik usulda yuqori bosim ostida issiqlik bilan ozuqalarni (ozuqa qoldig‘i, somon, don) fizik-mexanik va fizik-kimyoviy o‘zgarishlari asosida ishlov beriladi.
Ozuqalarga ishlov berish yo‘nalishlari
Somon va dag’al pichanga qo’yidagi usullarda ishlov berila­di:
a) maydalash–me’yorlash–aralashtirish;
b) maydalash–bug‘lash–me’yorlash–aralashtirish;
d) maydalash–biologik (biokimyo) yoki kimyoviy ishlov berish–me’yorlash–aralashtirish–briketlash.
Beda unini tayyorlashda ko‘k massa 8–12 mm uzunlikda qirqiladi, so’ng quritilib, yana qayta maydalanadi. Beda uni donala­nadi (granul) va boshqa ozuqa aralashmalariga qo‘shiladi.
Suvli-Shirali ozuqa (ozuqa lavlagisi)ga qo’yidagi tarzda ishlov beriladi:
a) yuvish–maydalash–me’yorlash–aralashtirish;
b) yuvish–bug‘lash–ezg‘ilash–me’yorlash–aralashtirish;
d) yuvish–maydalash–me’yorlash–achitqi bilan ishlash–aralashtirish.
a–shakli qoramolchilik; b–shakli cho’chqachilik va d–shak­li turli fermalarda qo’llanilishi mumkin.Konsentrat ozuqalar qo’yidagi usullarda ishlov beriladi:
a) tozalash–maydalash–solodlash–me’yorlash–aralashtirish;
b) tozalash–maydalash–me’yorlash–aralashtirish;
d) tozalash–maydalash–me’yorlash–aralashtirish–briket­lash–donalashtirish;
e) tozalash–o‘stirish.
Dukkakli ozuqalar tozalangandan so’ng ivitib qo‘yiladi, b va d shakllari bo‘yicha omixta yemlar tayyorlanadi.
Ozuqa tayyorlash shakliga mos ravishda texnologik mashinalar, uskunalar va jihozlar tanlanadi. Masalan, qo’yidagi texnologik jarayon: donni qabul qilish–bunkerga yuklash–donni bunkerdan bo‘shatish, tozalash moslamalariga yetkazib berish–aralashmalar dan tozalash–bunkerga yuklash–donni bunkerdan bo‘shatish–maydalash–bunkerga saqlash uchun uzatish–donni bunkerdan tushirish–me’yorlash–aralashtirish–tayyor ozuqani tarqatish, lavlagi va donli ozuqalardan ozuqa aralashmasi tayy­orlashning ko‘rgazmali shakli 39-chizmada keltirilgan.


39-chizma. Ko‘rsatmali ozuqa tayyorlash texnologik tizimi:
1–yuk tushirish o‘rasi; 2–sabzavot transportyori; 3–yuvib ildizmeva maydalagich; 4–bug‘latgich-aralashtirgich; 5–yuklash bo‘yintirig‘i; 6–magnitli ushlagich; 7–shnek-aralashtirgich; 8–maydalangan ozuqa bunkeri; 9–shnek; 10–siklon; 11–kovsh; 12–don noriyasi; 13–qabul bunkeri; 14–maydalagich; 15–yuklash kovshi; 16–ventilyator uzatgich;
17–orqaga havo qaytish quvuri; 18–me’yorlagichlar; 19–ozuqa quvuri
Texnologik jarayonni ta’minlovchi mashina jihozlar ozuqa­ga yangi sifat holatini va uni to‘yimliligini oshirish uchun xizmat qiladi. Texnologik jihoz, mashina tanlanganda bir yo‘lasiga bir qancha operatsiyalarni bajara olish imqoniyatiga ega bo‘lganlarini ham tanlash va ulardan foydalanish zarur. Masalan, ildizmevali ozuqalar uchun ham yuvish, ham may­dalash mashinasi yoki ozuqaga issiqlik bug‘ bilan ishlov beru­vchi bug‘lash va aralashtirish jihozi va hokazo. Texnologik jarayonni uzluksizligini ta’minlovchi qo‘shimcha yordamchi jihozlar transportyorlar, ozuqa Xandak lari, elektryuritgich­lar, issiqlik, suv, elektr manbalari va boshqalar hisoblanadi.