O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat

OILA.Tripidlar-Thripidae
Oldingi qanotlari ingichka,qanotlarida uzunasiga ketgan, tomirlar yaxshi rivojlangan.Mo’ylovlari 7-8 bo’g’inli,ba’zan 6 yoki 9 bo’g’inli, urg’ochilarida tuxum qo’ygichi pastga qarab qayrilgan.Bularda o’rgimchakkanalar bilan oziqlanuvchi-scolothips acariphagus Jakh.turi va meva kanalari bilan oziqlanuvchi S.sexmaculatus Perg.Asosiy vakuli hisoblanadi.Kanaxo’r trips uning ulg’aygan urg’ochilari och sariq,bosh va old ko’krak qismi yapaloq ko’rinishda,qanotlari qorin qismining oxirigacha yetib boradi.Lichinkasi ikki yoshni o’taydi,ular tullab bo’lgandan so’ng pronimfa va nimfa davrini boshdan kechiradi.Ularning rangi o’zgarib turadi,dastlab sutsimon-oq,so’ngra sariq-pushti rangda bo’ladi.Tripsning tuxumi qayrilgan shakilda,rangi oq,uzunligi 275-250 mk,kengligi 125-150 mk.ni tashkil qiladi.Bu tur paxtachilik bilan shug’ullanadigan mintaqalarda uchraydi.Urg’ochilari o’rgimchakkana qishlaydigan joylarda,begona o’tlarda,osimlik qoldiqlari o’stida qishlaydi.Bitta urg’ochisi 40 tagacha tuxum qo’yadi.Tuxumlarini o’simlik to’qimasining yuzasiga qo’yadi va shu yerda rivojlanadi.Urg’ochi kana bir kecha kunduzda 30 o’rgimchakkanani,lichinkalari esa 20 tagacha bitlarni yo’qotadi.Mavsumda 8-10 tagacha avlod beradi.O’zbekiston sharoitida 32 ta madaniy va yovvoyi ekinlarga zarar keltiruvchi o’rgimchakkana, tripslar bilan oziqlanadi.Kanaxo’r tripsni laboratoriya sharoitida urchitishimiz mumkun.Buning uchun o’rgimchakkana uchun oziqbop o’simliklar o’stirish lozim.Loviya,g’o’za ekinlari o’rgimchakkana uchun oziq o’simliklari bo’ladi.
Turkum.Yarimqattiqqanotlilar yoki qandalalar-Heteroptera,Hemiptera

Ayrimlari quruqlikda va ko’pchilik turlari suvda yashaydigan yirtqich bu-qandalalardir.Ba’zi birlari o’simlikxo’r,ayrim turlari yirtqich bo’lib,ular turli xil hasharotlar va boshqa umurtqasizlar bilan oziqlanadi.Zararli organizmlar nufuzini zararsiz holda ushlab turadi.Ba’zi bir oila vakillari ommaviy usulda ko’paytiriladi va o’simliklarni biologik himoya qilishda dala sharoitida hamda yopiq xonalarda foydalaniladi.Masalan yirtqichlar,so’qirlar,antokoritlar shular jumlasidandir.