O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

tashkil qilishning asosiy shakli. Hozirgi paytda o‗quv ishlarini tashkil etishning 

quyidagi  shakllari  qo‗llanadi:  dars,  ekskursiya,  o‗quv  ustaxonalaridagi 

mashg‗ulotlar,  mehnat  va  ishlab  chiqarish  ta‘limi  shakllari,  uy  ishlari,  sinfdan 

tashqari  o‗quv  ishlarining  shakllari  (predmet  to‗garaklari,  studiyalar, 

olimpiadalar,  tanlovlar).  Pedagogik  adabiyotlarda  va  maktab  amaliyotida 

darsdagi  ishlarni  tashkil  etishning  asosan  uchta:  yakka  tartibdagi,  umumiy  va 

guruhiy shakllari qabul qilingan. Biz darslardagi va uydagi yakka tartibdagi ishlar 

---

19 

 

deganda  o‗quvchilarning  o`zlari  uchun  maxsus  tanlangan  va  har  birining 

imkoniyatlariga  mos  topshiriqni  bajarishlarini  tushunamiz.  Shunga  ko‗ra 

o‗qituvchi  o‗quvchining  o`ziga  xos  imkoniyatlarini  aniqlab,  unga  faqat  tayyor 

namuna  bo‗yicha  emas,  balki  mustaqil  holda  ishlashni  ham  talab  qiladigan 

topshiriqlar  sistemasini  tanlaydi.  Bunday  ish  tasodifiy  emas,  balki  muntazam, 

puxta  o‗ylangan  bo‗lishi  va  bunda  o‗quvchining  xususiyatlari  hamda 

imkoniyatlari  hisobga  olinishi  lozim.  O‗quvchi  imkoniyatlarining  ikki  tomoni 

nazarda tutilishi zarur. O‗quv imkoniyatlarining ichki tomoniga fikrlash va eslab 

qolishdan  iborat  o‗qish  qobiliyati;  o‗quvchi  ilgarigi  ta‘limda  olgan  maxsus 

bilimlar,  shuningdek,  o‗quv  mehnatiga  doir  ko‗nikma  va  malakalarning,  malum 

darajada  ish  qobiliyati  va  mas‘uliyatning,  o‗qish  sabablari  majmuyining 

mavjudligi  kiradi.  O‗quvchi  imkoniyatlarining  tashqi  tomoni  unga  maktabda 

xilma-xil  ta‘sir  ko‗rsatishdan  va  uning  oila  muhitida  oladigan  taassurotlaridan 

iboratdir.  Yakka  tartibdagi  ta‘lim  har  bir  o‗quvchiga  yetarli  darajada  chuqur  va 

puxta bilimlar berish uchun, har bir o‗quvchi maqsadga muvofiq kamol topishini 

va  zaruratga  qarab  o`zining  bilimlarini  mustaqil  holda  to‗ldirib  borish 

ko‗nikmalariga  ega  bo‗lishini  ta‘minlash  uchun  kerak.  Yakka  tartibdagi  ishlarni 

darsning  hamma  bosqichlarida  tashkil  qilish  maqsadga  muvofiqdir.  Bunday 

ishlardan bilimlarni mustahkamlash, takrorlash va turli  mashqlarni uyushtirishda 

foydalanish  juda  osondir.  Ular  yangi  materialni  o‗rganishda  ham  g‗oyat 

samaralidir.  O‗quvchilar  bilan  olib  boriladigan  yakka  tartibdagi  ishlar  rejasini 

quyidagi yo‗sinda tuzish mumkin: 

-  dastlab  mustaqil  ishlarni  o‗tkazish  hamda  o‗quvchi  yashaydigan  va 

o‗qiydigan sharoitlarni taxlil qilish orqali uning imkoniyatlarini o‗rganish; 

-  o‗quvchilar bilan yakka tartibda ishlashning didaktik vositalarini yaratish; 

-  har  bir  o‗quvchi  uchun  eng  maqbul  topshiriqlarni  hamda  bilim  olishi  va 

kamol  topishini  nazorat  qilish  tizimini  belgilash,  o‗quvchini  o`z  vaqtida 

murakkabroq masalalarni hal qilishga o‗rgatish, amalga oshirilgan ishlarni tahlil 

qilish va umumlashtirish, tuzatish va xulosalar chiqarish.