Tayanch so‘zlar:
|
Zarralarning tartibsiz harakati, Broun harakati, molekula, atom.
|
Ta’lim vositalari:
|
Darslik, plakatlar, slayd, kadoskop, tarqatmalar, PISA testlari
|
Nazorat:
|
Kuzatish, yozma nazorat, savol-javob, topshiriq.
|
Baholash:
|
Rag‘batlantirish, “5” ballik tizim asosida.
|
Darsning texnologik xaritasi
Faoliyat
|
O‘qituvchi
|
O‘quvchi
|
1-Bosqich:
O‘quv mashg‘ulotlariga kirish
|
I. Kirish:
a)Tashkiliy qism;
b) davomat olinadi;
c) O‘quvchi dars jihozlarini darsga tayyorlaydi va sinfninig sanitariya holati va o‘quvchilarninig o‘quv qurollarini ko‘zdan kechiriladi.
II. Uy vazifasini so‘raladi.
|
Berilgan topshiriqni bajaradilar,
O‘tilgan mavzuni mustahkamlaydilar
|
2-Bosqich
Asosiy.
|
Yangi mavzu reja asosida bayon qilinadi.
|
Tinglaydalar,
yozib oladilar
|
3-bosqich. Mustahkamlash.
|
Mavzuni mustahkamlash uchun “PISA testidan foydalanib mavzu mustahlamlanadi.
|
Sinflar ishlaydilar,
topshiriqlarni bajaradilar
|
4-bosqich yakuniy bosqich.
|
O’quvchilar baholanadi
2-O‘quvchilarga uyga vazifa beriladi.
|
Topshiriqlarni bajaradilarva uyga vazifa yozib oliadilar.
|
Yangi mavzuning bayoni
O‘quvchilarga yangi mavzuni tushuntirishdan oldin “muommoli” vaziyat hosil qilinadi.
Moddalarda bo‘ladigan issiqlik hodisalarni va bu moddalarning ichki xossalarimi barcha moddalar tartibsiz harakat qiluvchi zarralardan iboratdir, deydigan tasavvur asosida izohlaydigan nazariya molekulyar-kinetik nazariya deb ataladi. Modda tuzilishining molekulyar-kinetik nazariya quydagi omillarga asoslanadi.
Modda zarralardan – atom va molekulalardan tashkil topgan.
Atom va molekulalar to‘xtovsiz va tartibsiz harakat qiladi.
Atom va molekulalar o‘zaro ta’sirda bo‘ladi.
Statistik metod. Statistika so‘zi “hisoblash” “umumlashtirish” ma’nolarni anglatadi. Statistik metodda moddadadi har bir zarraning harakati emas, balki ularning natijaviy o‘rtacha harakati o‘rganiladi.
Termodinamik metod. So‘zi “issiqlik” “kuch” “harakat” so‘zlaridan iborat Termodinamik metodda o‘rganilayotgan moddaning holati temperature, bosim, hajim kabi termodenamik parametrlar bilan aniqlanadi.
Molekulyar-kinetik nazariya omillari gaz, suyuqlik va qattiq holatlardagi moddalar-da sodir bo‘ladigan diffuziya hodisasida sodir bo‘ladi.
1. Atir hidi.
2. sut va suv aralashmasi.
3. Qo‘rg‘oshin va oltin.
Broun harakati.
Ingiliz tabiatshunosi R. Broun 1827-yilda makroskop orqali zarralarning tartibsiz va to‘xtovsiz harakatini kuzatgan. Suyuqlik va gaz zarralarning to‘xtovsiz va tartibsiz harakati xaotik xarakat deb ataladi.
Xaotik so‘zi lotincha “tartibsiz” degan ma’noni anglatadi. Zarralarning tartibsiz harakatini Broun tamonidan kashf etilganligi uchun, u Broun harakati deb ataladi. Broun harakatini Perren kadoskop orqali 1908–1913 yillarda mukammal kuzatib, ularning holatini suratga olgan.
Zarralarning tartibsiz harakat qilishga sabab shuki, molekulalarning zarraga beradigan zarbasi bir – birini kompensatsiyalamaydi, Molekulalar harakati x zarrasiga xaotik bo‘lganligi uchun, ularning Broun harakatiga zarrasiga beradigan impulsi bir xil bo‘lmaydi.
Braun zarralarining rasmda tasvirlanganidek turli uzunlikdagi siniq chiziqdan iborat.
Molekulalar boshqa molekulalarga urilib goh bir tamonga goh boshqa tomonga tinimsiz tartibsiz harakat qiladi. Xaotik harakat qilayotgan har bir molekula trayektoriyasining to‘g‘ri chiziq qismida tezligi juda katta bo‘ladi, lekin ko‘chishi kichik bo‘ladi, normal sharoitda, 0C temperaturada gaz molekulalari 10000000000 marta to‘qnashadiikki to‘qnashuv orasidagi masofa 0,00000001–0,0000001 m ni tashkil etadi.
Broun harakatining molekulyar-kinetik nazariyasini 1905–yilda A. Eynshteyn yaratdi. Broun harakati nazariyasining yaratilishi va uning fransuz fizigi Perren eksprimentda tasdiq etishi natijasida molekulyar-kinitik nazariya uzul-kesil g‘alaba qozondi. Broun harakati suyuqlik va gaz molekulalarining xaotik harakatida qatnashishi isbot etildi.
Do'stlaringiz bilan baham: |