O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomli toshkent davlat pedagogika universiteti sh. A. Do‘stmuhamedova, X. A. Tillashayxova

Hissiy-emotsional sohasidagi o‘zgarishlar: 
Empatiyadagi o‘zgarishlar. Ye. P. Ilin va A. N. Lipina 
ilmiy tadqiqot natijalariga ko‘ra empatiya darajasi 
o‘smirlik davridan boshlab, 40-50 yoshdagi ayollar va 
erkaklarda maksimal qiymatga erishadi. Bu yoshda 
empatiya darajasi 15-20 yoshlilardan ikki marta 
oshadi. Keyinchalik ayollar va erkaklarda empatiya 
darajasining keskin pasayishi kuzatiladi, minimal 
ko‘rinishda 60-75 yoshdagilarda kuzatiladi. Bu yosh 
guruhida empatiya darajasi 15-20 yoshdagilarga 
nisbatan ham past bo‘ladi. 
Sentimentallikdagi yoshga bog‘liq o‘zgarishlar.
Sentimentallik deganda shirinsuxanlik, bezgak xuruj yoki tajang tuyg‘uga yega 
bo‘lgan ortiqcha hissiy sezgirlik tushuniladi. Sentimental odam osonlik bilan 
harakatlana oladi, harakatlanadi, hayajonlanadi, u osonlik bilan his-tuyg‘u holatiga 
keladi, ya’ni unga tegadigan ko‘rinadigan ob’ektga nisbatan "his-tuyg‘ularini" 
ko‘rsatadi va 50-60 yoshdagi ayollar va erkaklar uchun maksimal darajaga yetadi. 
Biroq 61-75 yoshlarda sentimentallikning keskin pasayishi kuzatiladi. Shuni 
ta’kidlash kerakki, erkaklar uchun sentimentallik indeksining o‘rtacha qiymatlari 
barcha yosh guruhlaridagi ayollar uchun sentimentallik indeksining qiymatlaridan 
ancha past.

---

185 
E
motsional xususiyatlarining yosh dinamikasi.
Hissiy qo‘zg‘aluvchanlik, 
intensivlik va hissiyotning davomiyligi emotsionallik xususiyatlariga bog‘liqdir. 
Ayollarda emotsional qo‘zg‘aluvchanlik ko‘rsatkichining o‘rtacha qiymati dastlab 
15-20 va 21-30 yosh guruhlarida bir xil darajada saqlanib, so‘ngra asta-sekin 
pasaya boshlaydi. 51-60 yoshli ayollar namunasida emotsional qo‘zg‘aluvchanlik 
darajasining birmuncha oshishi kuzatiladi, ammo keyingi yoshda 61-75 yoshdagi 
ayollar bu ko‘rsatkichning keskin pasayishi kuzatiladi va u o‘zining minimumiga 
yetadi. 
Yoshlikdan keksalikka qadar ayollarda hissiy hayajonlanish darajasini pasaytirish 
tendensiyasi mavjud. Erkaklarda hissiy hayajonlanish darajasi yosh o‘zgarishi 
bilan asosan bir xil tendensiyaga ega, ya’ni unda asta-sekin pasayish (faqat 41-50 
yoshdagi erkaklarda bu ko‘rsatkich yuqoriga qarab juda muhim sakrash bor, va 
keyin yana unda pasayish kuzatiladi). Xuddi ayollarda bo‘lgani kabi, emotsional 
qo‘zg‘aluvchanlik 15-20 yoshda maksimal va 61-75 yosh guruhida minimal 
bo‘ladi. 
E