O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti shahrisabz filiali

Suv toshqiniga 
qarshi qo’llaniladigan omillardan: daryolardagi suvni sarflanishini 
oshirish, ya'ni uni taqsimlash (daraxtzorlarga suv oqishiga qarshi yerlarni kundalang qilib 
xaydash va boshqalar) hamda daryo sathlarini ko’tarish hisoblanadi. 
Suv toshqini ofatidan xalqni o’z vaqtida ogoh qilish, xalqni, moddiy resurslarni va 
qishlok xo’jalik xayvonlarini havfsiz joyga evakuatsiya qilish eng muxim ishlardan xisoblanadi. 
Evakuatsiyadan oldin har bir fuqro o’zi yashayotgan uyni xavfsiz holatda qoldirishi (gaz, 
suv, elektr tarmoklarini uchirish, kerakli ish qurollarini uylarning yuqori qavatlariga qoyishlari, 
deraza va eshiklarni maxkamlab berkitishlari zarur) va o’zi bilan kerakli xujjatlarini, pullarni, 
hamda yegulik ovqat va ichimlik suvlarini olishlari zarur. 
Suv toshqinida qolgan odamlar turli xavfsirashlarga berilmas-liklari, ularga qalin kiyim, 
bosh-oyoq kiyim berish va ular suv oqimi boyicha past satxli qirg’oq tomon suzishlari kerak. 
Suv toshqini paytida ma'lum qism odamlar (qutqaruv odamlari) shu falokat zonasida 
qolib, imkoni boricha qilinadigan ishlarni bajarishlari zarur. Ammo ular suv ostida qolgan 
ovqatlarni yemasliklari, suv ichmasliklari kerak. 
Yashash joylarida elektr jixozlaridan foydalanmasliklari kerak. Chunki elektr ta'minot 
simlari qo’llanilganda qisqa tutashuv bo’lishi natijasida yong’inlar chiqishiga olib keladi. 
Shuni aytib o’tish kerakki suv toshqinida cho’kayotgan odamlarni qutqarish hammaning 
asosiy vazifasi hisoblanadi. 
Suv toshqini o’tib bo’lgandan keyin fuqarolar o’zlarining doimiy yashash joylariga 
qaytib kelib, toshqin oqibatlarini bartaraf etish chora-tadbirlarini boshlab yuboradilar. Ular 
quyidagilardan iborat: 
1). Suv bosgan joylardagi suvni chiqarib tashlash; 
2). Uylarning yerto’lalaridagi suvlarni chiqarib tashlash; 
3). Toshqin natijasida buzilgan joylarni: maishiy-energetik tar-moqlar yo’llarini, qo’riqlarni 
va boshqalarni qayta tiklash; 
4). Qayta tiklab bo’lmaydigan inshoatlarni, uylarni yiqitish va ularni tozalash; 
5). Ekinzorlarni suvdan tozalash. 
Yukoridagi tadbirlar fuqarolar muhofazasi shtabi va uning tizimlari boshchiligida xalq 
ommasi ishtirokida amalga oshiriladi. 

---

127 
Yer surilishi
ofatidan saqlanishning ishonchli usuli, bu xalqni o’z vaqtida ogoh etish 
hisoblanadi. Ko’chki ehtimoli yuzaga kelganligi to’g’risidagi habarni olgach, elektr asboblarini, 
gaz va suv tarmog’ini o’chirib zudlik bilan evakuatsiyaga tayyor turish kerak. Evakuatsiya 
vaqtida o’zi bilan hujjatlar, qimmatli buyumlar, issiq kiyim va oziq-ovqat mahsulotlarini olish 
lozim. 
Muhofaza tadbirlariga dengiz va daryo suvlari qirg’oqlarning namlanishi va 
yuvilishining oldini olish kiradi. Buning uchun ko’chish extimoli bor bo’lgan qirg’oqlarga beton 
plitalar yotqiziladi. Yer usti suvlarning ko’chuvchan jinslarga singilishining oldini olish uchun 
har xil qurilmalar yasab, ularni boshqa yo’nalishda oqizish, yer yuzasidan filtratsiyani 
kamaytirish uchun uni nishablash, gil-beton, shlak, bitum, asfalt yotqizish lozim bo’ladi. Yopiq 
yoki ochiq zovurlar qaziladi, ulardan yer osti va usti suvlarini yig’ish hamda ularni relyefnining 
pastki qismlariga oqizish uchun foydalaniladi