O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti shahrisabz filiali

Hayot faoliyati xavfsizligi tushunchasi
. Hayot faoliyati xavfsizligi tushunchasida ko’p 
uchraydigan ta'riflar quyidagilar bilan ifodalanadi.
Faoliyat –insonning jamiyatda mavjud bo’lishi uchun kerakli sharoit va mehnat 
faoliyatining yuqori shaklidir. Faylasuflarning fikricha, insonning ta'rifi harakatdagi, mehnatdagi 
faoliyatidadir. Mehnat va faoliyat shakllari turlicha bo’lib, ular hayotda uchraydigan aqliy, 
ma'naviy, madaniy, ilmiy va boshqa jarayonlarni o’z ichiga oladi.
Faoliyat jarayoni modeli.
Faoliyat jarayoni modeli 2 elementdan, ya'ni inson va muhit 
orasidagi to’g’ri va teskari munosabatlardan tuzilgan deb tasavvur qilish mumkin. Teskari 
munosabatlar moddiy dunyoning qarama-qarshilik umumiy qonunlaridan kelib chiqadi. «Inson-
muhit» sistemasi 2 maqsadli bo’ladi. 
Aniq bir natijaga erishish. 
Ko’ngilsiz hodisalarni chiqarib tashlash. 
1950 yil sentabr oyida Germaniyaning Kyoln shahrida bo’lib o’tgan birinchi jahon 
kongressida hayotiy faoliyat xavfsizligi fanining diqqat markazida qoyilgan maqsad-bu 
insonning jamiyat taraqqiyotidagi rolidir. Kongressda ishtirok etgan olimlar o’z ma'ruzalarida 
«tavakkal» tushunchasini qo’lladilar va bu tushunchani har bir olim o’zicha talqin qiladi. 
Masalan, V.Marshal «tavakkal bu xavfning asosiy bosqichidir» deydi. Tavakkal 2 xil bo’ladi.
1. Shaxsiy «tavakkal» ayrim shaxs uchun aniq xavf turi. 
2. Ijtimoiy yoki ko’pchilik tavakkali takroriy hodisalar natijasida jarohatlangan insonlar 
orasidagi bog’liqlik.
Bizda hozircha ijtimoiy tavakkal boyicha hech qanday ma'lumot yo’q. Masalan ishlab 
chiqarish boyicha har yili o’rta hisobda 200-250 odam halok bo’ladi. Ammo bir halokatda 5-10 
odam halok bo’lgani oldingi ma'lumotlarga ko’ra odamlarga ko’proq ta'sir qiladi. Odamlarning 
bu ruhiy holatini (psixologiyasini) qabul qilinishi mumkin bo’lgan «tavakkal» masalasi 
ko’rilganda hisobga olish lozim. Xavf- xatar deganda odam sog’liqiga bevosita yoki bilvosita 
zarar yetkazadigan ko’ngilsiz hodisalar tushuniladi. Xavf yashirin va xaqiqiy xavflarga bo’linadi. 
Yashirin xavflar amalga oshishi uchun aniq shartlar bo’lishi lozim. Bu shartlar sabab deb ataladi. 
Sabablar: jarohatlar, yuqumli kasalliklarning keng tarqalishi. Atrof- muhitga zarar va boshqa xil 
oqibatlarni keltirib chiqaradi. Xavf, sabab, oqibat- uchligi– bu yashirin xavflarni va zararlarni 
amalga oshiruvchi mantiqiy jarayondir. Masalan zaxar (xavf) dori tayyorlovchining xatosi 
(sabab) – zaxarlanish (ko’ngilsiz oqibatlar). 
Mutloq xavfsiz bo’lgan ish bo’lishi mumkin emas. Demak, faoliyat qanday bo’lmasin, 
unda yashirin xavf bo’ladi. Bu aksioma hayotiy faoliyat xavsizligida metodologik ahamiyatga 
ega. 
Ozbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgach, hudud va aholi xavfsizligini ta'minlash 
maqsadida bir qator chora-tadbirlar ishlab chiqildi. Chora-tadbirlarning asosiy yo’nalishi turli 
favqulodda vaziyatlarda aholi va hududlarning xavfsizligini ta'minlash, muhofaza qilishga 
qaratilgan. So’nggi vaqtlarda ofatlar, avariya va halokatlar miqdori ortib bormoqda. Bu esa 
insonlar hayotiga katta xavf tuqdirmoqda. Shu bois respublikamiz va jahon miqyosida yuz 
berishi mumkin bo’lgan favqulodda vaziyatlar, bunday favqulodda vaziyatlarning oldini olish 
turli favqulodda vaziyat sharoitida harakatlanish, muhofazalanish, hamda ularni bartaraf etish, 
o’z-o’ziga va o’zaro birinchi tibbiy yordam ko’rsatishga oid bilim, ko’nikma va malakalarni 
oshirish, aholi va hududiy xavfsizlikni ta'minlash yo’llari bilan talabalarni tanishtirish hayot 
faoliyati xavfsizligi fanining asosiy maqsadidir.
Ozbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi Ozbekiston Respublikasi Oliy kengashining 
11 sessiyasida 1992 yil 8 dekabrda qabul qilingan.

---

104 
Ozbekiston Respublikasining Konstitutsiyasida Respublika fuqarolari soqligini muhofaza 
qilish huquqiga ega. Konstitutsiya asosiy qonun (26 bob, 128 moddadan iborat).