O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti “Himoyaga ruxsat etilsin”

 

---

38 
II.3. -§ Professor Sh.K.Murodov yaratgan o‘quv adabiyotlari. 
Professor Sh.K.murodov o‘zining ilmiy ishlarini, yaratgan yangiliklarini va 
DTS asosida fan dasturlaridagi mavzular asosida yosh avlod uchun ko‘plab darslik 
va o‘quv-metodik qo‘llanmalar yaratgan. 
1. Chizma geometriya kursi (
oliy texnika o‘quv yurtlari uchun darslik. 
Sh.Murodov umumiy taxriri ostida, L.Hakimov, P.Odilov,A.Shomurodov, 
M.Jumayev. “O‘qiuvchi” nashriyoti. 1988yil-364b).
 
Ushbu kitobda sirtlar, egri chiziqlarning berilishi va tasvirlanishi hamda ular 
bilan bog‘liq bo‘lgan barcha masalalar zamon talablariga mos ravishda bayon 
etilgan. 
Misollarda 
keltirilgan 
tenglamalar 
yordamida 
shakllarning 
koordinatalarini EHMda xisoblash va tasvirlarini chizish mumkin. Darslikda
pozitsion va metrik masalalar geometrik jihatdan yechib ko‘rsatilishi bilan birga, 
injenerlik amaliyotidan ko‘plab misollar keltirilgan. Ushbu darslikda chizma 
geometriya fanining asosiy tushunchalari, tasvirlash usullari, geometrik 
elementlarning ortogonal proyeksiyalari, geometrik figuralarning o‘zaro 
vaziyatlari, orogonal proyeksiyalarni qayta tuzish usullari, ko‘pyoqliklar, egri 
chiziqlar, sirtlarning hosil bo‘lishi va ularni tekislik va to‘g‘ri chiziq bilan 
kesishishi, sirtlarni yoyilmalarini yasash, aksonometrik proyeksiyalar, perspektiva 
kabi mavzular yoritib berilgan.
2.Gidro-texniklar uchun chizma geometriya. (
Oliy o‘quv yurtlari 
gidromelioratsiya va gidrotexnika inshootlari qurilish ixtisosligidagi talabalar 

---

39 
uchun o‘quv qo‘llanma. Maxsus muxarrir E.Sobitov. Toshkent O‘qituvchi 
1991y.-280b.)
Ushbu o‘quv qo‘llanmada o‘zaro perpendikulyar ikki va uch proyeksiyalar 
tekisliklariga ortogonal proyeksiyalar usullarini qo‘llab, geometrik shakllarni 
tasvirlash, ularni bir-biriga nisbatan vaziyatlariga oid chizmalarni chizish 
qoidalariga va geometrik shakllarga doir pozitsion va metrik masalalarni yechish 
ko‘rsatilgan. 
Ushbu o‘quv qo‘llanma oliy texnika o‘quv yurtlarining injener-
gidrotexnik ixtisosliklari va chizma geometriya o‘qitiladigan barcha oliy o‘quv 
yurtlari uchun bo‘lib, unda tasvirlash usullarining markaziy proyeksiyalash va 
parallel proyeksiyalash usullari keltirilgan. 
Nuqtaning, to‘g‘ri chiziqning, tekislikning ortogonal proyeksiyalarining 
chizmalarda berilishi izlarining yasalishi va tekisliklarga nisbatan vaziyatlari 
haqida to‘liq va aniq ma’lumotlar berilgan. 
Epyurni qayta tuzish usullari: proyeksiyalar tekisliklarini almashtirish usuli 
bilan yechiladigan masalalar, aylantirish usuli, parallel ko‘chirish usuli, egri 
chiziqlar turlari, sirtlarning hosil bo‘lishi, ularni to‘g‘ri chiziq bilan kesishishi, 
sirtlarga urinma o‘tkazish, sirtlarni tekislikka yoyish va sirtlarning o‘zaro 
kesishishi: aylanish sirtlarning o‘zaro kesishishi, topografik sirt va geometrik 
sirtlarning o‘zaro kesishishi va aksonometrik proyeksiyalar haqida batafsil 
ma’lumotlar berilgan. 

---

40