O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

Shakllantiruvchi eksperiment natijalari 
3-jadval 
2 qator – tajriba guruhi -  natijalari                                          
1 qator – nazorat guruhi – natijalari 
1
2
3
4
5
6
Ряд 2
5,2
7,8
8
9
9,4
8,6
Ряд 1
4,3
6,3
6,6
7,3
7,5
6,6
4,3
6,3
6,6
7,3
7,5
6,6
5,2
7,8
8
9
9,4
8,6
1
10
100
sо„
zla
rning
 s
oni
Tajriba  guruh va nazorat guruhi bolalarini eslab qolish 
kо„rsatkichlari 
 

---

84 
 
Nazorat  eksperimentida  tajriba  guruhidagi  bolalar  nutq  mahsulining    sifati 
sezilarli  darajada  yaxshilandi.  Bolalarning  aksariyati  (68%)  matn  mazmunini 
anglab yetdilar hamda matnning umumiy butunligini buzmagan holda ahamiyatsiz 
xatolarga yо„l qо„ygan holda taklif etilayotgan dasturni tо„liqligicha takrorlab bera 
oldilar.  Ular voqealarni bog„langan  holda, ketma  ketlikda,  matnning  boshlang„ich 
shakliga yaqin tarzda bayon etdilar. Matn hajmi namunaga yaqinlashdi. Kо„pincha 
bolalar  о„z-о„zini  korreksiyalashga  murojat  etdilar.  Matnning  boshlang„ich 
shakliga  yaqinlashishga  intildilar.  Matn  hajmi  va  kompozitsiyasini  taqqoslash  
kator  bolalarda  ba‟zi  semantik  jihatdan  zarur  gaplarni  tushirib  qoldirilishini 
kо„rsatdi,  biroq  mazkur  tushirib  koldirishlar  ma‟lumotlar  matnining  butunligini 
buzmadi.  Biroq  bolalarda  bog„langan  bayonlarni  qurishdagi  ba‟zi  qiyinchiliklar 
saqlanib qolaverdi, buni mnestik va nutq fikrlash faoliyatining yetishmovchiliklari 
deb  tushuntirsa  bо„ladi.  Jumlalararo  bog„lanish  vositalarining  tanlovi  bir  muncha 
chegaralangan,  kommunikativ  jihatdan  sust  gaplar  ustunlikka  ega.  Bolalar  lug„ati 
matnni bezash uchun yetarli bо„lib, biroq bu  predmet ma‟no munosabatlari barcha 
murakkabliklarini  yetarli  aks  ettirmaydi.  Sinonimlarni  tanlashda    predikativ 
mazmunning  torayishi  kuzatiladi.  Ba‟zi  bolalar  gapdagi  sо„zlar  tartibini  buzib, 
ularda  gap  bо„laklarining  tushirib  qoldirilishi  kuzatildi.  Matn  hajmi  ahamiyatsiz 
darajada  toraygan.  Bolalarda  qо„llaniladigan  jumlalar  hajmi  ortdi,  sо„zlar 
ma‟nosini  aniq  tushunmaslik    bilan  bog„liq  xatoliklarga  kamroq  yо„l  qо„yildi, 
agrammatizmlarga  kamdan  kam  xolatlarda  kuzatildi.  Qiyosiy  ma‟lumotlarning 
miqdor  sifat,  shuningdek  statistik  tahlili  logopedik  ta‟sirning  samaradorligini 
tasdiqladi.  Ta‟limiy  eksperiment  natijalari  kognitiv  va  nutqiy  rivojlanish 
jihatlaridan  nutqi  tо„liq  rivojlanmagan  bolalarning  potensial  imkoniyatlarini 
yuzaga chiqardi. Eksperimental ta‟lim bolalar mnestik faoliyatining holatiga ijobiy 
ta‟sir  kо„rsatdi,  mnestik  xotira  rivojlanishini  stimulladi  va  sо„zlarga  bо„lgan 
qiziqishni uyg„otdi. Nazorat guruhidagi bolalarda nutqni tekshirish natijalari tajriba 
guruhidagi  bolalar  natijalariga nisbatan  yomonroq kо„rsatkichni  kо„rsatdi.  Tajriba 
guruhidagi  va  nazorat  guruhidagi  bolalarni  о„qitish  dinamikasining  natijalari 
jadvalda aks etgan. 

---

85