O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti zoologiya va anatomiya kafedrasi

Jinsiy sistemasi.
Ko‘pchilik so‘rg‘ichlilar germafrodit, jinsiy sistemasi xilma-xil va 
murakkab tuzilgan. Erkaklik jinsiy organi qorin so‘rg‘ichidan orqaroqda joylashgan bir juft 
urug‘dondan iborat. Urug‘donlardan bittadan urug‘ yo‘li boshlanadi. Qorin so‘rg‘ichidan 
keyinrokda urug‘ yo‘llari qo‘shilib, urug‘ chiqarish nayini hosil qiladi (50-rasm). Bu nay 
urug‘lantiruvchi organ ichidan o‘tadi. Urug‘lantiruvchi organ maxsus xaltacha - jinsiy kloakada 
joylashgan. Tuxumdon bitta, urug‘donlardan keyinrokda joylashadi. Tuxumdon ootip deb 
ataladigan xaltachaga ochiladi. Ootipga urg‘ochilik jinsiy bezlarining yo‘li ochiladi. Tananing 
ikki yonida juda ko‘p pufakchalar shaklidagi sariqdonlar joylashgan. Tananing oldingi va 
keyingi qismidan chiqadigan sariqdon yo‘llari bitta ko‘ndalang »ayga birlashadi va ootipga 
kelib qo‘shiladi. Ootipdan uzun egri-bugri bachadon boshlanadi. Bachadon yetilgan tuxum 
hujayralar bilan to‘lgan bo‘lib, jinsiy kloakaga ochiladi. Ootipga urug‘ qabul qilgich va qisqa 
laurerov nayi ham ochiladi. Bundan tashqari ootipni mayda po‘choq bezlari ham o‘rab turadi. 
Yetilgan tuxumlar ootipga tushib urug‘lanadi. Buning uchun urug‘lantirgich organ 
bachadonga kiritiladi. Urug‘lar bachadondan urug‘ qabul qilgichga va undan ootipga o‘tadi. 
Laurerov nayi orqali ootipdagi ortiqcha urug‘ hujayralari chiqarib turiladi. Sariqdon 
hujayralarining sitoplazmasida zaxira oziq modda - glikogen to‘planadi. Sariqdon hujayralari 
tuxum hujayrani o‘rab oladi. Sirti sariqdon ajratadigan maxsus modda bu hujayralar sirtida 
qattiq po‘choq hosil qiladi. Tuxum yetilgach bachadonga tushadi, u joydan tashqi muhitga 
chiqib ketadi.