O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti zoologiya va anatomiya kafedrasi

4. Uchshoxlilar (Tricladida) turkumi.
Xilma-xil turlarni o‘z ichiga oladi. Ayrim 
quruqlikda yashovchi turlari 30 sm ga yetadi. Tanasi bargsimon yoki tasmasimon, o‘rta ichagi 
uch shoxli bo‘ladi. Asosan chuchuk suvda, ba‘zan quruqlikda va dengizlarda hayot kechiradi. 

---

Chuchuk suvlarda yashaydigan oq planariya 
(Dendrocoelum lacteum)
va ko‘p ko‘zli 
(Polycelis) shu turkumga kiradi. 
5. Ko‟pshoxlilar (Polycladida) turkumi.
Ancha yirik (15 sm gacha), bargsimon 
chuvalchanglar. Dengizlarda hayot kechiradi. Korall riflarida tarqalgan kupshoxlilar ay-niqsa, 
chiroyli rangda bo‘ ladi. Ko‘p shoxlilar bir qancha sodda tuzilish belgilariga ega.Ularning 
sariqdoni, ba‘zan jinsiy yo‘li bo‘lmaydi. 
Kiprikli chuvalchanglarning kelib chiqishi
bilateral simmetriyaning paydo bo‘ lishi 
bilan bevosita bog‘liq. Uzoq vaqt davomida tan olingan Lang nazariyasiga ko‘ra kiprikli 
chuvalchanglar taroqlilardan kelib chiqqan. Ko‘p ichakli chuvalchanglar ichagining tuzilishi va 
kipriklarining rivojlanganligi taroqlilarga o‘ xshashligiga asoslangan. A. O. Kovalevskiy 
tomonidan seloplanani kashf etishi Lange fikricha, bu nazariyaning to‘g‘riligini isbotlaydi. 
Graff taklif qilgan, keyinroq rus olimi V. N. Beklemishev rivojlantirgan nazariyaga 
ko‘ra tuban ichaksiz kipriklilar bo‘shliqichlilarning eng qadimgi sodda tuzilgan ajdodlaridan 
kelib chiqqan. Ichaksiz kipriklilarni bo‘shliqichlilarning planula lichinkasiga o‘xshashligi buni 
isbotlaydi.