O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti zoologiya va anatomiya kafedrasi

partenogenezdan 
iborat. 
Partenogenezning bu xili 
pedogenez 
(lichinkalik davrida ko‘payish) deb ham ataladi. Agar 
miratsidiy lichinka deyiladigan bo‘lsa sporotsista va rediyalarni ikkita urg‘ochi nasl deyish 
mumkin. So‘rg‘ichlilar hayot sikli germafrodit va partenogenetik naslini almashinuvidan iborat. 
Bu hodisa, shuningdek ayrim jinsli va germafrodit, ayrim jinsli va partenogenetik nasllarni 
almashinib turishini 
geterogoniya
deyiladi. Pedagenezning biologik ahamiyati asosiy xo‘jayin 
tanasida rivojlanish imkoniyatiga ega bo‘lgan parazitlar sonini keskin oshirishdan iborat. 
So’rg’ichlilarning patogen ahamiyati.
Ko‘pchilik so‘rg‘ichlilar odam va hayvonlarda 
parazitlik qiladi. Ular orasida 
jigar qurti - Fasciola hepatica
katta xo‘jalik ahamiyatiga ega. Bu 
qurtning voyaga yetgan davrida uzunligi 3- 5 sm bo‘lib, deyarli barcha sutemizuvchilar, 
jumladan odam jigari o‘t yo‘llarida parazitlik qiladi. Parazit ta‘sirida mollar jigarining o‘t 
yo‘llari bekilib, o‘t suyuqligining oqishi qiyinlashib qoladi. Ayrim yillari chorva mollari 
(qoylar)ning zararlanishi epizootiya tusini olgan. 
Sutemizuvchi hayvonlar jigarida 
lantsetsimon so’rg’ichli
- 
Dicrocoelum lanceatum
ham 
parazitlik qiladi. Bu parazitning uzunligi 0,5-1,2 sm, birinchi oraliq xo‘jayini quruqlikda 
yashovchi qorinoyoqli mollyuskalar, ikkinchi oraliq xo‘jayini chumolilar bo‘ladi. Chumolilar 
mollyuskalar ajratib chiqaradigan serkariyli qopchalarni, sutemizuvchilar o‘t bilan birga 
chumolilarni yeb zararlanadi. 
Mushuk ikki so’rg’ichlisi - Opisthorchis felineus
(52-rasm) mushuk, it va odam jigarida 
parazitlik qiladi. Uzunligi 8-13 mm. Birinchi oraliq xo‘jayin bitiniya mollyuskasi -Bithynia 
leachi, ikkinchisi baliq hisoblanadi. Odam va hayvonlar metatserkariyli baliq go‘shtini yaxshi 
pishirilmagan yoki dudlamagan yeganida parazitni yuqtiradi. Kuchli zararlangan odam halok 
bo‘lishi mumkin. Parazit Sibir hamda Yevropaning sharqiy va janubiy hududlarida tarqalgan. 
Qon so‘rg‘ichlisi (Shistosoma haematobium, 52-rasm) - ikki jinsli hayvon. Erkagi 
(uzunligi 12-14 mm) urg‘ochisi (20 mm) ga nisbatan kalta, biroz keng bo‘ladi. Urg‘ochisi 
ingichka, erkagining qorin tomonidagi tarnovsimon chuqurchasida joylashgan bo‘ladi. 
Shistozomalar odamning qorin bo‘shlig‘idagi yirik vena tomirlarida, shuningdek buyrak va 
qovuq venalarida yashaydi. Urg‘Ochisi qovuqdevori va orqa ichak venasiga tuxum qoyadi. 
Miraditsiy lichinkasi bo‘lgan tuxumlar qovuq devorini teshib, uning bo‘shlig‘iga, undan siydik 

---

bilan tashqariga chiqib ketadi. Suvda tuxumdan chiqqan miratsidiylar ayrim chuchuk suv 
qorinoyoqli mollyuskalari tanasiga kirib oladi. Mollyuskalar tanasidan suvga chiqqan 
serkariylar cho‘milayotgan yoki sholipoyada ishlayotgan odamlar terisini teshib qon tomiriga 
o‘tib oladi. Bu parazit paydo qiladigan kasallik shistozomatoz deyiladi. 
Bu 
sinf 
digenetik 
so‘rg‘ichlilar 
va 
aspidogasterlar 
kenja 
sinflariga 
ajratiladi.