O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomli toshkent davlat pedagogika universiteti sh. A. Do‘stmuhamedova, X. A. Tillashayxova

ingibitsiya
 nomini oldi.  
Rossiyalik  olim  V.M.Bexterev  o‘kazgan  tajribalarda  sinaluvchilarga  5 
daqiqa  davomida  birorta  mashhur  faylasufning  chala  aytilgan  fikrlarini  davom 
ettirish kerak bo‘lgan. Topshiriq tanholikda ham va guruh ichida ham o‘tkazilgan. 
Guruhlar tasnifi
Soniga kora
kichik
o'rta
кatta
Umumiy 
tuzilishiga 
ko'ra
birlamchi
ikkilamchi
O'zaro munosabatiga 
ko'ra
rasmiy
norasmiy
Muddatiga 
ko'ra
qisqa 
muddatli
uzoq 
muddatli
Mavjud bo'lishiga ko'ra
shartli
real
Маnsubligiga 
ko'ra
inguruh
autguruh
referent 
guruh
Rivojlanish darajasiga 
ko'ra
ijtimoiy 
rivojlangan
primitiv

---

230 
 
V.M.Bexterevning 
fikricha, 
guruhning 
ishtiroki 
kishilarning 
fikrlashiga 
tormozlovchi ta’sir ko‘rsatadi.  
1.
 
Sinaluvchi  guruhda  oddiy  topshiriqlarni  bajarganda,  uni  tez  lekin  biroz 
sifatsiz bajaradi. 
2.
 
Guruh  mantiqiy  fikr  yurititishga  salbiy  ta’sir  ko‘rsatadi.  Chunki 
topshiriqlarning 70 % javobi tanholikda topilgan. 
3.
 
Turli tomon shovqinlarga nisbatan sezgirlik pasayib, og‘riqqa chidamlilik 
ortgan. 
4.
 
Guruhda  bo‘ladigan  fikr  bayon  qilishda  fikr  va  xulosalarning 
yakunlashuvi  ko‘rinmagan.  Demak,  guruh  individual  fikrlarning 
umumlashishiga olib keladi.  
Lekin  olingan  faktlarning  qandayligidan  qat’i  nazar,  olimlar  uchun  kichik 
guruhlar  asosiy  tadqiqot  mavzuiga  aylanib  qoldi  va  ular  natijasida  qator 
qonuniyatlar ochildi.  
Birinchidan,  kichik  guruhlarning 
hajmi,
  uni  tashkil  etuvchi  shaxslar  soni 
xususida  shunday  fikrga  kelindiki,  kichik  guruh  “diada”  ikki  kishidan  tortib,  to 
maktab  sharoitida  30-40  kishigacha  deb  qabul  qilindi.  Ikki  kishilik  guruh 
deyilganda,  avvalo  oila  –  yangi  shakllangan  oila  ko‘proq  nazarda  tutiladi.  Lekin 
samarali o‘zaro ta’sir nazarda tutilganda “plyus-munis 7 – 2” kishi nazarda tutiladi. 
Bunday  guruh  turli  ijtimoiy  psixologik  tadqiqotlar  uchun  ham,  sotsial  psixologik 
treninglar o‘tkazish uchun ham qulay hisoblanadi.  
Ikkinchidan,  guruhning