O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomli toshkent davlat pedagogika universiteti sh. A. Do‘stmuhamedova, X. A. Tillashayxova

Uch yoshgacha bo‘lgan bolalarning psixik rivojlanishidagi asosiy yangi 
o‘zgarishlar
 
 
Yosh 
davrlari 
 
Bilishi 
 
Harakati 
 
Muloqoti 
3 yosh  
        Nutqning              
shakllanishi.  
Ko‘rgazmali 
harakat 
tafakkurning 
rivojlanishi. 
 Obrazli  
tafakkurning 
dastlabki 
nishonalari. 
 Atrof  -muhitdan     
o‘zini 
ajratishi; 
qat’iylikni anglashi  
Qo‘l        predmetli 
harakatlarning 
rivojlanganligi  o‘z 
xatti-harakatlarini  
irodaviy  
boshqarishning  
ko‘rinishlari  
O‘z-o‘zini 
anglashning      
yuzaga kelishi.  
Dastlabki axlokiy 
qoidalarni  
egallashi  
 
Faol 
 
 
nutqni          
nutqni  
Qo‘l            va      
oyoq  
Xarakter  
2 yosh 
tushunishi 
va         
o‘zida yuzaga kelishi  
funksiyalarining              
aniq belgilanishi 
asoslarini 
shakllanishi  
 
 
 
 
 
1 yosh  
Nutqni 
tushunishning 
dastlabki belgilari  
Mustaqil 
holda 
tik 
turish 
va 
yurish  
Nutqni 
qo‘llashning 
dastlabki belgilari  

---

64 
 
10 oylik  
Sensomotor 
intellektning  
rivojlanishi 
Mustaqil 
holda 
tik 
turish 
va 
yurishga  harakat 
qilish 
Bog‘liqlik 
reaksiyasining 
yuzaga         
kelishi,  begona        muhit   
va  begonalar  orasida
 
xavotirlik 
 
8 oylik  
Sensomotor 
intellektning  yuzaga 
kelishi  
Tayanib yurishi  
Jest,      mimika      va 
pantomimika yordamida 
noverbal
 
muloqoti 
 
7 oylik  
 
Yordam 
bilan 
turishi  
 
5 oylik  
Sezgilarning 
rivojlanishi 
Yordam 
bilan 
o‘tirishi  
 
3 oylik  
Ko‘rish  qobiliyatining 
shakllanishi  
Yon 
tomoniga 
o‘girilishi  
Onaning  jilmayishiga 
javob qaytarishi  
2 hafta  
Onaning 
 
tovushini 
boshqa 
tovushlardan
 
farqlashi
  
Qo‘l 
va 
oyoq 
harakatlarida qat’iylik
  
 
  
 
 
1 hafta  
Harakatlarni 
kuzatishi  
Qo‘l va oyoqlarning 
betartib harakati
 
 
Takrorlash va muhokama qilish uchun savollar: 
1.
 
 Go‘daklik  davri,  uning  tug‘ma  xususiyatlari  va  rivojlanishining 
o‘ziga xos xususiyatlari. 
2.
 
 Ilk bolalik davridagi muloqotning psixik jihatlari. 
3. Ilk bolalik davridagi asosiy faoliyat turi. 
4. 3yoshdagi krizis: uning sabablari va namoyon bo‘lishi. 
5. Ilk bolalik davrida shaxs shakllanishining psixologik asoslari. 
 
 
                                   Mavzu yuzasidan test savollari: 
1. Go‘daklik va ilk bolalik davri necha yoshlarni o‘z ichiga oladi? 
A) 0 – 1yosh; 
B) 1 – 3yosh; 
V) Barcha javoblar to‘g‘ri. 
2. Ilk bolalik davrida yetakchi faoliyat nima?
 
A) O‘yin faoliyati; 
B) Predmetli faoliyat; 
V) Muloqot faoliyati. 
3.  Bolaning  psixik  rivojlanishini  ta’minlovchi  omillar  va  shart-sharoitlarni 
aniqlang. 

---

65 
 
A)  Tabiiy  ijtimoiy  muhit,  maktabgacha  tarbiya  muassasalaridagi  tarbiya  va 
maktabdagi ta’lim.; 
B) Irsiyat, muhit, bolaning shaxsiy faolligi,tarbiya va ta’lim.; 
V) Oliy nerv faoliyatining tipi bilan bog‘lik bo‘lgan asab sistemasiga xos kuch 
va harakatchanlik. 
4. 3 yosh krizisi (inqirozi) qanday xatti-harakatlarda ifodalanadi? 
A)  O‘zini  o‘zgalardan  farqlay  (ajrata)olish,  o‘z  imkoniyatlarini  tushunish, 
mustaqillikka intilish; 
B)  Bola  o‘zining  xatti-harakatlarini  nima  yaxshi-yu,  nima  yomon  degan 
tasavvurga moslay boshlashi; 
V)  Bola  o‘zini  kattalar  bilan  taqqoslay  boshlashi,  kattalar  xatti-harakatlarini 
bajarishga  intilishi,  mustaqil  harakat  qila  olishi,  qat’iyligi  va  qaysarligida 
ifodalanadi.