O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti zoologiya va anatomiya kafedrasi

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 5-6 MA‟RUZA.  APIKOMPLEKSLAR (APICOMPLEX), YANI SPORA HOSIL 
QILUVCHI BIR HUJAYRALILAR (SPOROZOA) TIPI (2 SOAT) 
Ma’ruza rejasi:  
1. Apikomplekslar yani spora hosil qiluvchi  bir hujayralilar tipining umumiy tavsifi. 
2.Gragarinalar sinfi, tuzilishi, kopayishi va rivojlanishi. 

---

3.Koktsidiyalar sinfi, tuzilishi, eymeriya koksidiyasi. 
4. Qon sporalilari, bezgak plazmodiysining hayot sikli,tarqalishi, patogen ahamiyati.  
5. Miksosporidiyalar va mikrosporidiyalar tiplar, tuzilishi, parazit hayot kechiruishi. 
 Tayanch  iboralar:  apicomplex,  izogameta,  anizogameta,  sporozoit,  zigota,  epimerit, 
protomerit,  deytomerit,    sizigiy,  ookineta,  ootsista,  shizogoniya,  shizont,  gragarina,  koksidaya, 
eymeriya,  toksoplazma,  bezgak  plazmodiysi,  Miksosporidiya,  Mikrosporidiya,  asalari 
nozemasi,ipak qurti nozemasi. 
 
Sporalilar  turli  hayvonlar  va  odam  organizmida  parazitlik  qiluvchi  bir  hujayrali 
organizmlardir.  Parazit  hayot  kechirish  ta‘sirida  ularning  tana  tuzilishi  ham  birmuncha 
soddalashadi.  Ularning  harakatlanish  organoidlari,  qisqaruvchi  va  ovqat  hazm  qilish  vakuollari 
rivojlanmagan.  Lekin  hayot  sikli  ancha  murakkab  bo‘lib,  jinssiz,  jinsiy  va  sporogoniya 
jarayonlari  almashib  turadi.  Jinssiz  ko‘payishi  hujayraning  ko‘p  marta  bo‘linishi 
(shizogoniya)dan iborat. 
Jinsiy  ko‘payish  ko‘pchilik  sporalilarda  ikki  xil  tipdagi  gametalar  (anizogametalar)ning  
kopulyatsiyasidan iborat. Faqat gregarinalar bir xil tipdagi gametalar (izogametalar) hosil qiladi. 
Zigotasi  odatda  qalin  po‘st  bilan  o‘ralgan  bo‘lib,  oostista  deyiladi.  Ootsista  ichida  sporogoniya 
natijasida sporozoitlar hosil bo‘ladi. Bir qancha sporalilarda sporozoitlar ham qattiq qobiq hosil 
qiladi.  Sporozoitlar  hosil  bo‘lishi  bilan  parazitning  rivojlanish  sikli  tugallanadi.  Sporalilar 
zigotasining  dastlabki  bo‘linishi  meyoz  yo‘li  bilan  boradi.  Bu  jihatdan  ular  foraminiferalar  va 
barcha  xivchinlilar  singari  zigota  davrida  reduktsiyaga  uchragan  gaploid  xromosomali 
organizmlar  hisoblanadi.  Bu  tipga  4000  dan  ortiq  parazit  turlar  kiradi.  Sporalilar  tipi 
Gregarinalar va Koktsidiyalar sinflariga ajratiladi.