O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti zoologiya va anatomiya kafedrasi

Mavzuning mazmuni: 
Ko‟p  hujayralilarning  umumiy  tavsifi.  Ko‘p  hujayralilarning  tuzilishi  va  hayot 
kechirish  xususiyatlari.  Ko‘p  hujayralilar  tanasi  har  xil  tuzilgan  va  turli  vazifani  bajarishga 
moslashgan hujayralardan iborat. Bu hujayralar mustaqil  yashash xususiyatiga ega bo‘ lmasdan 
yaxlit  organizmning bir  qismi  hisoblanadi.  Hujayralar turli darajada ixtisoslashgan bo‘lib, ma‘-
lum  bir  vazifani  bajarishga  moslashgan.  Masalan,  muskul  hujayralari  faqat  qisqarish,  nerv 
hujayralari  esa  sezish  xususiyatiga  ega.  Ixtisoslashgan  hujayralar  maxsus  to‘qimalarni  hosil 
qiladi. 
Ko‘p hujayralilar jinssiz hamda jinsiy yo‘l bilan ko‘payadi. Jinssiz ko‘payish birmuncha 
sodda tuzilgan ko‘p hujayralilar uchun xos bo‘lib, ikkiga bo‘linish, kurtaklanish yoki ko‘p marta 
bo‘linish  orqali  sodir  bo‘ladi.  Jinsiy  ko‘payishni  ko‘p  hujayralarning  hamma  tiplarida  kuzatish 
mumkin.  Jinsiy  ko‘payish  gametalar  ya‘ni  har  xil  jinsli  ixtisoslashgan  jinsiy  hujayralar 
ishtirokida  boradi.  Urg‘ochi  hujayra  tuxum  (oogameta),  erkaklik  hujayra  urug‘  (spermatozoid) 
deyiladi.  Gametalar  qo‘shilishi  natijasida  g‘osil  bo‘ladigan  urug‘langan  tuxum  hujayra  zigota 
deb  ataladi.  Individual  rivojlanish  (ontogenez)  jarayonida  zigotadan  yetuk  organizm  shakllanib 
chiqadi. 
Ingliz  olim  va  ixtirochisi  Robert  Guk  (Huk),  sodda  yig‟ma  mikroskop  yordamida, 
pо„kak daraxti bо„lagi va barglardagi quttisimon bо„shliqlarni kuzatdi. U bu bо„linmalarni 
"kichik  quttilar"  yoki  "hujayrlar"  deb  atadi.  Gukning  1663  yilda  London  Qirollik 
Jamiyatiga  mikroskopning  mislsiz  qudratini  namoyish  etganidan  keyin,  yillar  davomida 
biologlar  asta-sekin  "hujayralar"  oddiy  "sharbat"  bilan  tо„la  idishlarga  nisbatan  ancha