O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi namangan davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakul‘teti

Feminstik  tashkiotlar  —  qator  mamlakatlardagi  xotin  -  qizlar 
harakatida asosiy o'rinni egallaydilar. Bunga AQSh yaqqol misol bo'ladi. Bu 
mamlakatdagi xotin - qizlar harakatida feministik mafkura eng yorqin va to'la 
o'z  ifodasini  topgan.  Keyingi-yillarda  feministik  mafkura  va  harakatda  ikki 
oqim: liberal islohotchilik va radikal oqimlar qaror topdi. 
Feminizatsiyaning  testikulyar  sindromi  —  endokrin  buzilish  bo‗lib, 
unda odam tana tuzilishiga ko‗ra — ayol, xromosomalar darajasiga ko‗ra esa 
— erkak bo‗ladi. 
Fenomen (yun. phainomenon-yuz beruvchi)– 1) ko‗zga ko‗rinib turgan 
hol;  2)  noyob,  kam  uchraydigan  hol,  yoki  buyuk,  yagona  bo‗lgan  inson;  3) 
hissiy  bilish,  tajribada  berilgan  ma‘lum  bir  holni  anglatuvchi  fal-iy  atama; 
hissiy  tajriba  yordamida  payhaladigan  va  anglanadigan  hodisa,  jonli 
mushohada  ob‘ektini  bildiradigan  tushuncha.  Fal.  tarixida  F.  mohiyat  yoki 
hodisaning  ifodasi  yoki  namoyon  bo‗lishi  sifatida  talqin  qilinadi  (Leybnits, 
Shelling,  Gegel).  Idealistik  fal.da  F.  ob‘ektiv  borliqni  aks  ettirmaydigan 
bizning  ongimizning  sub‘ektiv  mazmuni.  Kant  fal.sida  esa  aprior  sxemalar 
yordamida  tartibga  keltiruvchi  hodisalar  dunyosidan  iborat  bilish  voheligi 
sifatida  tushuntiriladi.  Kant  uchun  F.  noumendan  keskin  farh  hiladi,  chunki 
noumen tajriba doirasidan tashharida holadi. F. tushunchasi yordamida esa, u 
moqiyatni  qodisadan  ajratib  tashlashga  va  moqiyatini  bilib  bo‗lmasligini 
uhishga  urinardi.  Sub‘ektiv  idealizm  vakillari  tomonidan  esa,  (mas,  Berkli, 
Yum  va  b.)  F.  tushunchasi  tajriba  va  butun  reallik  b-n  aynanlashtirilgan 
sub‘ektiv his-tuyg‗ular, sezgilar kombinatsiyasini anglatgan. Idealistik fal.da 

---

 
44 
F.  ni  ―sof  mohiyat‖,  o‗ziga  xos  ―g‗oya‖  lar  tarzida  ko‗rsatishga  urinish 
mavjud: mas, Platon ―g‗oya‖si, Gyote ideal tipi va b. 
Fenomenalizm (yun. Phainomenon - yuz beruvchi) — noyob, kamyob, 
kam  uchraydigan  holat  yoki  inson,  his-tuyg‘u  tajribasi  b-n  payіaladigan 
yorqin  hodisani  anglatuvchi  tushuncha  b-n bog‘liq  bo‘lgan  falsafiy  ta‘limot. 
Bunda  faqat  hodisa  (fenomen)largina  bilishning  ob‘ekti  hisoblanadi.  F. 
rivojlanishi  natijasida  olamni  g‘oyalar  yoki  ―sezgi  komplekslari‖  majmui, 
deb  biluvchi  empriokrititsizm  (J.  Berkli)  hamda  sezgilar  zamirida  nima 
borligini  bilish  mumkin  emas,  deydigan  agnostitsistik  (yun)  xulosa  hosil 
bo‗ladi.  F.  hodisalar  olamida  tashіaridagi  mavjudlikni  (―G‘oya‖,  mohiyat, 
―narsa o‘zida‖ni) e‘tirof etib, uni qanday bo‘lsa shundayligicha, ―oxirigacha‖ 
bilib  bo‘lmaydi  deb  ta‘lim  beradi.  F.dagi  bunday  qarash  skeptitsizm  va 
agnostitsizm (I. Kant, O. Kont, G. Spenser va b.) ta‘limotlariga xosdir. Hoz. 
zamon  pozitivizmida  F.  lingvistik  shaklga  kirmoqda,  chunki,  uning  asosiy 
tezisi  tajribani  ―ob‘ektiv‖  yoki  ―fenomenalistik‖  tilda  ifodalash 
mumkinligidan  iborat.  Avvalda  narsalar  haqidagi  mulohazalarni  ongning 
mazmuni  haqidagi  qarashlardan  iborat  qilib  qo‘yish  batamom  mumkinligini 
e‘tirof  qilgan  ba‘zi  neopozitivistlar  so‘nggi  vaqtda  bu  urinishlarning 
behudaligini  anglay  boshladilar.  Haqіqiqiy  fal-iy  nuqtai  nazardan  qaraganda 
F.ning  boshlang‘ich  tezisi  asossizdir,  chunki  unda  bilish  voqelikdan  va 
amaliyotdan ajratib qo‘yilgan.