O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi namangan davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakul‘teti


Xususiy  sog‗liqni  saqlash  muassasalari  —



Download 1,63 Mb.
Pdf ko'rish
bet278/293
Sana24.08.2021
Hajmi1,63 Mb.
#155158
1   ...   274   275   276   277   278   279   280   281   ...   293
Bog'liq
sotsiologiya fanidan izohli lugat

Xususiy  sog‗liqni  saqlash  muassasalari  —  tibbiy  xizmat  ko‗rsatish 
muassasalari  bo‗lib,  ulardan  faqat  shu  xizmatga  to‗la  haq  to‗lay  oladigan 
odamlar foydalanishadi. 
 


 
194 

 
Yalpi  milliy  mahsulot  —  mamlakat  tomonidan  bir  yilda  ishlab 
chiqariladigan  boylik  miqdori;  ko‗pincha  bu  aholi  jon  boshiga  taq-simlab 
hisoblanadi. 
Yangi  industrial  mamlakatlar  —  keyingi  ikki-uch  o‗n  yillik 
davomida  sanoatning  rivojlanish  darajasini  o‗stirishda  sezilarli  yutuqlarni 
qo‗lga  kiritgan  uchinchi  dunyo  mamlakatlari.  Masalan,  Gonkong  va 
Singapur. 
Yashirin 
dastur 
  maktabda  rasmiy  dasturdan  tashqari 
o‗zlashtiriladigan  xulq  yoki  ustanovkalar.  Yashirin  dastur  —  ta‘limning 
norasmiy  dasturi  bo‗lib,  u  aytaylik,  gender  tafovutlarni  o‗zlashtirish  bilan 
bog‗liq bo‗ladi. 
Yassaviy  Ahmad  -  (taxm.  1103-1166)  -  so‗fiylik  tariqatining  Xoja 
Yusuf Hamadoniy maktabiga mansub targ‗ibotchisi, turkiyzbon shoir. U o‗z 
asarlarni  hozirgi  davrda  ham  tushunarli  o‗zbek  tilida  yozgan.  Yassaviy 
asarlari majmuasi 1878 y.i nashr etilgan ―Devoni hikmat‖ nomi b-n ma‘lum. 
1990 y.i ―Devoni hikmat‖ning Toshkentda nashr etilishi muhim voqea bo‗ldi 
va u tez orada tarqalib ketdi. SHu boisdan 1992 y.da ikkinchi bor nashr etildi. 
Xoja A.YA. YAssi shahrida tug‗ilgan.Uning otasi Shayx Ibrohim ismli eshon 
bo‗lib, o‗g‗lining yoshligida vafot etgan. Yassaviyning fors adabiyoti vazn va 
uslubida  emas,  balki  turk  milliy  vaznida,  xalq  adabiyoti  uslubida  hikmatlar 
yozgani aynan shu davrga to‗g‗ri keladi. A.Ya. oltmish uch yoshdan oshgach, 
xonaqohda  erosti  chillaxonasini  qazdirib,  shunga  kirgan  va  foniy  dunyodan 
aloqasini  uzib,  shayxlikni  davom  ettirgan,  hijriy  562  y.da  vafot  etgan. 
Tasavvufning Yassaviya yo‗nalishi Ya. nomi b-n bog‗liq. 
Xoja  Ahmad  Yassaviy  she‘rlarining  har  parchasiga  ―hikmat‖  unvoni 
berilgan va ular to‗planib kitob shakliga keltirilgan. Bahouddin Naqshbandga 
taalluqli deb tan olingan ―Dil ba yor, dast ba kor‖ iborasini ham birinchi bor 
Ahmad  Yassaviy  ―Niyating  xudoda,  qo‗lda  ishing‖  shaklida  bayon  etgan. 
Demak,  Yassaviy  tariqati  b-n  Naqshband  ta‘limoti  mohiyatan  yaqin  bo‗lib, 
o‗sha  mashhur  ibora  birinchi  marta  12-a.da  turkiy,  14  a.da  esa  forsiy  tilda 
aytilgan.  A.Ya.  qur‘on  hikmatlari,  hadislar  mazmunini  va  tasavvuff 
g‗oyalarini qo‗shib, uni insofu adolat, halollik va to‗g‗rilikni oriflik, oshiqlik, 
xilvat va uzlat b-n bog‗lagan. U tasavvuf g‗oyalarini xalq orasiga yoyib, nafs 
va xudbinlik kabi ko‗pgina yomon illatlarni qattiq tanqid qildi. 
Yetakchi, lider (ing. leader–sardor, rahbar)– ijtimoiy guruh faoliyati va 
xatti-harakatini  birlashtirish  salohiyatiga  ega  bo‗lgan  shaxs.  E.  ning  ma‘lum 
bir  tipi  ijtimoiy  tuzumga,  guruhning  xususiyatiga  va  muayyan  tarixiy 
vaziyatga  bog‗liq.  E.  muammosi  azaldan  ko‗plab  mutafakkirlarni  qiziqtirib 


 
195 
kelgan.  Gerodot,  Plutarx  kabi  antik  davr  tarixchilari  ta‘limotlari  markaziga 
buyuk etakchilar, ayniqsa, harbiy sarkardalar (mas., Aleksandr Makedonskiy) 
faoliyatini  qo‗yganlar.  Boshqa  bir  mutafakkirlar  tarix  nuqtai  nazaridan 
faoliyat  ulkan  ahamiyatiga  ega  etakchi-arboblar  (mas.  Sohibqiron  Amir 
Temur)  timsolini  alohida  ajratib  ko‗rsatadilar.  Nitsshe,  Tard,  Freyd,  Adler 
kabi mutafakkirlar E. va etakchilik faoliyatini uzviy bog‗liqlikda, uning turli 
jihatlarini  tahlil  etib  kelganlar.  Xususan,  mashhur  sotsiolog  M.Veber 
etakchining  an‘anaviy,  legal  (qonuniy),  xarizmatik  tiplarini  ko‗rsatgan  edi. 
Hoz.gi  paytda  siyosiy  E.  muammolari  chuqur  tahlil  etilmoqda.  Bunda 
avtoritar  E.  shaxsan  o‗zi  ta‘sir  ko‗rsatishiga  demokratik  E.  ning  esa  guruh 
a‘zolarining  o‗z-o‗zini  boshqarishiga  jalb  etishi  jihatlariga  e‘tibor  beradilar. 
SHuningdek,  rasmiy  E.  (asosan  rahbar)  va  norasmiy  E.  (shaxsiy 
munosabatlarga asoslanuvchi) tiplarni ajratib ko‗rsatish mumkin. 

Download 1,63 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   274   275   276   277   278   279   280   281   ...   293




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish