O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi namangan davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakul‘teti

Plyuralistik  jamiyat  —  bir  necha  etnik  guruhlar  bir-biridan  alohida 
yashovchi jamiyat. 
Poliandriya  —  ayol  bir  paytning  o‗zida  ikki  yoki  undan  ortiq  erga 
tegishi mumkinligini e‘tirof etuvchi nikoh shakli. 
Poligamiya  —  individ  ayni  bir  paytda  bir  necha  shaxs  bilan  nikohda 
bo‗lishi mumkinligi. 
Poliginiya  —  nikoh  shakli  bo‗lib,  unda  erkak  ikki  yoki  undan  ortiq 
xotinga ega bo‗lishi mumkin. 
Politeizm — bir necha xudolarga sig‗inish, ko‗p xudolik. 
Politsentrik  transmilliy  korporatsiyalar  —  ikki  yoki  undan  ortiq 
etakchi ma‘muriy markazga ega bo‗lgan transmilliy korporatsiyalar. 
Polyarizatsiya  —  ijtimoiy  guruhlar  yoki  muayyan  bir  jamiyatning 
ikkita  asosiy  qutbga  bo‗linib  ketib,  ular  o‗rtasidagi  keskin  qarama  qarshilik 
holatlarining yuzaga kelishi. 
Popper Karl Raymud (1902-1994) – ingliz faylasufi va sotsiologi. P. 
Avstriya  paytaxti  Venada  ziyoli  oilasida  tug‗ilgan.  U  tansidiy  ratsionalizm 
g‗oyalarini  rivojlantirib,  ilmiy  bilishning  o‗sishi  nazyasini  yaratdi.  U  ilmiy 
bilimning nisbiyligini ta‘kidlaydi va shu bois har sanday ilmiy bilim o‗zining 
taxminiylik  xususiyatiga  egaligini  isbotlashga  harakat  qildi.  P.  asarlaridan 

---

 
143 
eng  diqqatga  sazovori  ―Ochiq  jamiyat  va  uning  dushmanlari‖  (1945)dir.  Bu 
asarida  P.  siyosat  va  tarix  fal.siga  oid  qarashlarini  bayon  etdi.  P.ning  bu 
kitobni 
yozishdan 
maqsadi 
totalitarizm  to‗g‗risidagi  qarashlarini 
chuqurlashtirish  va  unga  qarshi  kurashning  samaradorligini  oshirishdan 
iborat  edi.  Chunki  har  qanday  yopiq  jamiyat  totalitar  siyosiy  tuzumning 
mahsulidir.  P.ning  fikricha,  insoniyat  o‗z  tarixida  doimo  totalitar  siyosiy 
tuzum  b-n  kurashib  kelgan.  Totalitar  siyosiy  tuzumning  nazariy  poydevori 
sifatida  tarixiychilik  usuli  yotadi.  P.  tarixiylik  (istorizm)  b-n  tarixiychilik 
(istoritsizm)  tushunchalarining  o‗rtasida  katta  tafovutni  ko‗rdi.  Agarda 
tarixiylik  tushunchasi  inson  hayotida  bo‗lib  o‗tgan  voqea  va  hodisalar 
tasnifini  ifodalasa,  tarixiychilik  tushunchasi  esa  voqea  va  xodisalarni 
xronologik  tartibda  bayon  silish  o‗rniga  ma‘lum  massad  (shaxs,  sinf, 
tabaqalar)ga qaratilgan dohiyona bashoratlarni asoslashga qaratiladi va ularni 
ro‗yobga  chiqarishda  manfaatdor  ijtimoiy  –  siyosiy  kuchlarni  inqilobiy 
harakatlarga chorlaydi. P. o‗zi kashfiyotining 
yangi  ilmiy  metod  sifatida  qabul  qilinishini  istamadi.  Uning  maqsadi 
tarixiychilikka asoslangan har qanday bashoratlar insoniyatni baxtli kelajakka 
olib  kelmasligini  atroflicha  isbotlashdan  iborat  edi,  xolos.  Uning  fikricha, 
doimo  o‗zgaruvchi  hayot  tarixda  har  qanday  bashoratlarni  fosh  qilib  kelgan 
va  shunday  bo‗lishi  muqarrar.  Shunday  ekan,  insoniyat  o‗zining  kelajagini 
insonparvarlik  prinsiplariga  asoslangan  qoida  va  rejalarga,  dasturlarga 
tayangan  holda  ijtimoiy-iqtisodiy  munosabatlarini  tashkil  qilishi  zarur.  P. 
ochiq  jamiyatni  bozor  iqtisodi  (bozor  erkinligi)  bilan  bog‗ladi.  P.  fikricha, 
dunyoda  insonparvarlik  prinsiplarga  asoslangan  ijtimoiy  tuzumni  tashkil 
qilish uchun insoniyat beshta eng muhim vazifani ado etishi zarur: 
1.  Erkinlikni  mustahkamlash  va  undan  kelib  chiqadigan  mas‘uliyatni 
anglash; 
2. Dunyoda tinchlik o‗rnatish; 
3. Qashshoslikka qarshi kurash; 
4. Demografik ―portlash‖ ga qarshi kurash; 
5. Zo‗rovonlikka qarshi ta‘lim-tarbiyani jadallashtirish. 
 P. ushbu dasturni butun insoniyatga taqdim etgan va agarda jahon ahli 
ularni  ro‗yobga  chiqara  olsa,  dunyoda  tinchlik,  barqarorlik  va  erkin  hayot 
mustahkam  o‗rnatilishiga  ishongan.  Uning  aql-idrokka  (ratsionalizm) 
asoslangan fal-iy ta‘limoti shunday xulosaga olib kelgan.