O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi namangan davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakul‘teti

Neformal  munosabatlar  (informal  relations)  —  guruxdar  va  tashki-
lotlarda  mavjud  munosabatlar  bo‗lib,  ular  shaxsiy  mayllar  asosida 
shakllanadi;  rasman  e‘tirof  etilgan  usullar  yoki  protseduradan  farq  qiluvchi 
harakat usullari. 

---

 
130 
Negativ  –  (lot.  negativus  -  manfiy,  salbiy)  —  1)  ob‘ektning  asliga 
qarama-qarshi bo‗lgan salbiy fikrlar va qarashlar. 
Neoimperalizm  —  noteng  iqtisodiy  ayriboshlash  natijasida  ba‘zi 
davlatlarning boshqa davlatlardan ustunlik qilishi. Eski imperiyalardan farqli 
ravishda,  neoimperializmda  bir  jamiyat  ikkinchisi  ustidan  bevosita  siyosiy 
hukmronlik qila olmaydi. 
Neolokal  hayot  kechirish  —  oilaviy  juftlik  er  yoki  xotinning  ota-
onalaridan alohida joyda turmush kechirishiga asoslangan oila modeli. 
Neopozitivizm  (lot.  positivus  –  ijobiy,  neos–yangi)  –  G‗arbda  keng 
tarqalgan  falsafiy  yo‗nalish.  N.  fal-iy  tafakkurga  tajribaning  ―pozitiv‖  – 
ijobiy natijalarini qarshi qo‗yadi. Uning diqqat markazida turgan muammo – 
bu  fal.  va  fanning  o‗zaro  munosabati  masalasi.  Uningcha,  voqelik 
to‗g‗risidagi  bilim  ayrim  fanlar  yoki  ularning  ―sintetik‖  birligining  real 
natijasi  sifatida  qo‗lga  kiritiladi.  Bunda  voqelikning  muayyan  jabhasini 
tadqiq  etishga  da‘vo  qiluvchi  fal.  mustaqil  fan  bo‗la  olmaydi.  Uning  o‗sha 
tadqiqot ob‘ekti yo‗qligi tufayli yashash huquqidan mahrumdir. Lekin shu b-
n  bir  qatorda  N.  fal-iy  tafakkur  ishlab  chiqqan  barcha  vosita  va  uslublardan 
foydalanadi. 
N.da  so‗nggi  vaqtda  mantiqiy  va  lingvistik  pozitivizm 
ko‗rinishlari  yuzaga  keldi.  Mantiqiy  pozitivizm,  (M.Shlik,  R.Karnap, 
G.Rayxenbax va b.) mantiqiy empirizm fal.sida mavjud bo‗lgan psixologizm 
va biologizmni uloqtirib tashlaydi, matematika va mantiq asoslarining aprior-
analitik  xarakterini  e‘tirof  etadi.  uni  ilmiy  fikrlarni  empirik  tarzda  anglab 
olish yaqindan qiziqtiradi. Mantiqiy pozitivizmga ko‗ra, hatto bilish naz-yasi 
fal.ning  mavzui  bo‗la  olmaydi,  chunki  u  dunyoqarash  xarakteriga  ega.  Fal. 
fan emas, balki  sun‘iy va tabiiy tillarni tahlil etuvchi  faoliyat  turidir, xolos. 
Uning  vazifasi  fanni  mafkuraviy  ehtiyojlar,  tildan  noto‗g‗ri  foydalanish 
oqibatida  kirib  kelgan  fikr-mulohazalar,  muammolar,  tushuncha  va 
iboralardan  tozalash  va  ularni  ideal  tarzda  uqtirib  bera  oladigan  mantiqiy 
modellarni  yaratishdir.  N.ning  ligvistik  tahlil  nomini  olgan  ko‗rinishi  (L. 
Vitgenshteyn,  J.  Uizdom,  J.  Rayl,  J.  Ostin  va  b.)  G‗arb  mamlakatlarida 
e‘tiborli maqomga ega. Lingvistik tahlilga ko‗ra, har qanday fal-iy muammo 
tabiiy  til  mantig‗ini  tushunmaslik  natijasida  vujudga  keladi.  Bunday 
muammolarni  hal  etish  tilni  tahlil  etish  orqali  amalga  oshadi.  Lekin  bunday 
sa‘y-harakatlar fal-iy muammolarning echimini izlashda asqotmaydi, chunki 
u  til  kontekstlarining  xilma-xilligini  va  ularni  bir  xil  me‘yorga  keltirish 
mumkin  emasligini  tushunmaslikdan  kelib  chiqadi.  Fal-iy  muammolar 
borasidagi  har  qanday  bahs-munozaralar  ayrim  sz  va  iboralar  tufayli  paydo 
bo‗ladi  (mas.,  ―bilish‖,  ―mavjud‖,  ―haqiqiy‖,  ―tuyulish‖  va  b).  Shunga 
o‗xshash  so‗zlar  yozuv  va  nutqda  ifoda  etilgan  mazmunni  soxalashtirishga 
olib  keladi.  N.  fal.ning  maqomi,  fal.  va  fan,  til  va  olam,  bilish  va  uni 
tekshirish  (verifikatsiya)  masalalarida  ba‘zi  ziddiyatlarga  duch  kelgan 

---

 
131 
bo‗lsada,  o‗z  navbatida  qator  ijobiy  yutuqlarga  ham  erishdi.  maS.,  til-
simvolik  vositalar  va  ijtimoiy  jarayonlarning  o‗zaro  munosabatlarini  tadqiq 
etish,  axloq-odob,  estetika,  inson  fal.si  muammolariga  keng  va  teran  kirib 
borish kabilar shular jumlasidandir. Ayniqsa, B.Rasselning jahonda tinchlik, 
millatlararo  hamkorlik,  demokratiya  tantanasi  uchun  kurashib  kelganligi 
bunga dalildir.