O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi namangan davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakul‘teti

Insoniy  munosabatlar  nazariyasi  —  G‗arbiy  Yevropa  va  AQSH 
sotsiologiyasida  20-a.ning  20-y.larida  ishlab  chiqilgan  sotsiologik  naz-
yalardan  biri.  I.m.n.  yirik  korxonalarda  kishilar  faoliyatini  boshqarishning 
umumiy  tamoyillari  va  vazifalarini  o‗ziga  xos  tarzda  talqin  etdi.  Bu  naz-ya 
sanoat sotsiologiyasi, mehnat sotsiologiyasi singari sohalarning rivojlanishi b-
n  bir  vaqtda  ro‗y  berdi.  I.m.n.  shakllanishiga  hoz.  zamon  korxonalaridagi 
texnik  taraqqiyotning  talablari  kuchli  ta‘sir  ko‗rsatdi.  Sanoat  mehnatining 
murakkablashuvi, 
qator 
sohalarda 
aqliy 
va 
jismoniy 
mehnatning 
uyg‗unlashuvi  mehnatga  ongli  munosabatda  bo‗ladigan,  o‗z  mahorati  va 
malakasini  muttasil  ravishda  takomillashtirib  boradigan  xodimni  tarbiyalash 
vazifasini  qo‗ydi.  Insoniy  munosabatlar  dasturi  xodimlarning  kundalik 
ehtiyojlarini  qondirishdan  iborat  bo‗lgan  qator  tadbirlarni  o‗z  ichiga  oladi. 
Bular  orasida  xodimlarning  ish  sharoitini,  dam  olish  va  bo‗sh  vaqtni 
mazmunli  o‗tkazishni  ta‘minlashga  qaratilgan  tadbirlar  alohida  o‗rin  tutadi. 
Korxona  rahbarlari,  tadbirkorlar  tomonidan  bunday  tadbirlarning  amalga 

---

 
79 
oshirilishi  mehnat  va  mehnatga  munosabat  muammolari  bo‗yicha  empirik 
tadqiqotlarning  keng  rivojlanishiga  olib  keldi.  Hoz.  zamon  sanoat  ishlab 
chiqarishining hayotiy ehtiyojlari, sanoat korxonalari xodimlarining mehnatga 
ijobiy  va  salbiy  munosabatini  belgilaydigan  omillar,  mehnat  jamoalari 
shakllanishining  qonuniyatlari  va  jamoaning  shaxsga  ta‘siri,  xodimlar 
tashabbuskorligini 
rivojlantirishda, 
boshqarishni 
demokratiyalashtirish 
jarayonlarining roli, samarali rahbarlik qilishning  shakllari va usullari singari 
muammolarni hal etish ishlab chiqarish jarayoniga ijobiy ta‘sir ko‗rsatdi.  
Insest — yaqin qarindoshlar o‗rtasidagi jinsiy aloqa, masalan, ota bilan 
qiz  yoki  aka  bilan  singil  o‗rtasidagi  aloqalar.  Insest  barcha  jamiyatlarda 
ta‘qiqlangan. 
Instinkt  —  irsiyat  darajasida  asoslanadigan  xulq-atvorning  alohida 
usuli bo‗lib, har qanday turning hamma vakillarida mavjud bo‗ladi.