O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi namangan davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakul‘teti

Diskret – uzlukli. 
Diskriminatsiya  (discrimination)  —  boshqalar  uchun  ochiq  bo‗lgan 
zaxiralar  va  daromad  manbalariga  muayyan  guruhlar  uchun  erishish  im-
koniyatlarini  yo‗q  qiluvchi  harakatlar. Diskriminatsiyani  xurofotdan  ajratish 
kerak,  garchi  bu  tushunchalar  uzviy  bog‗liq  bo‗lsa  ham.  Amalda  muayyan 
guruhga  nisbatan  xurofiy  qarashga  ega  bo‗lgan  individ  ularga  qarshi 
diskriminatsiya  harakatlarida  ishtirok  etmasliklari  ham  mumkin;  aksincha 
odamlar  boshqalarga  nisbatan  xurofiy  qarashlarga  ega  bo‗lmasa  ham  ularni 
diskriminatsiya qilishlari mumkin. 
Dogma  (yun.  dogma  -  fikr,  qoida,  ta‘limot)  —  1)  qanday  sharoitda 
qo‗llanishidan  qat‘i  nazar,  tanqid  ko‗zi  b-n  tekshirilmay  ko‗r-ko‗rona  qabul 
qilinaveradigan qoida, dalil-isbotsiz muhokama. Dogmatik fikr bilish yo‗liga, 
fan  taraqqiyotiga  to‗sqinlik  qiladi;  2)  ilohiyotda  dindorlar  uchun  majburiy 
hisoblangan, muhokama yuritmasdan e‘tiqod qilinadigan ta‘limot (q. Aqida). 
Dogmatizm, aqidaparastlik (yun. dogma – fikr, ta‘limot) — biror – bir 
fikr,  ta‘limotga,  muayyan  oqim  tarafdorlariga,  aqidalarga  ko‗r-ko‗rona 
ishonish,  unga  yopishib  olish,  har  qanday  sharoitda  ham  uning  o‗zgarishiga 
yo‗l  qo‗ymaslikka  harakat  qilish.  Muayyan  aqidani  isbotsiz  ko‗r-ko‗rona 
qabul  qilish  va  unga  ishonish  D.  tarafdorlarining  asosiy  tamoyilidir.  Ular 
amaliyot, 
ilm-fan 
yutuqlari 
natijasida 
haqiqat 
tobora 
oydinlashib, 
konkretlashib borishini to‗la his qilmaydilar. Ularning nazarida tushunchalar, 
naz-yalar,  gipotezalar,  qonunlar  o‗zgarmaydi.  Agar  biz  bilishning  biror-bir 

---

 
32 
tomonini  mutlaqlashtirib,  unga  ortiqcha  baho  bersak,  D.  tomon  yo‗l  tutgan 
bo‗lamiz. D.ni yoqlovchilar o‗z fal-iy qarashlari b-n bilishning ob‘ektivligini, 
haqiqat bilishning asosi ekanligini, hamda ob‘ektiv olam to‗g‗risida bilimning 
rivojlanib,  kengayib  borishini  inkor  etadilar,  bu  b-n  nisbiy  haqiqatning  rolini 
kamsitib,  mutlaq  haqiqatni  bilishning  birdan-bir  bosqichi  deb  hisoblaydilar. 
D.ning xilma-xil shakllari mavjud: Siyosat, ilmiy, diniy va h.k. Ular ijtimoiy 
hayotda  ilm-fan,  iqtisodiy,  siyosiy  va  ma‘naviy  sohalarda  o‗ziga  xos  tarzda 
namoyon bo‗ladi, har qanday holatda ham u muayyan g‗oyani mutlaqlashtirib, 
taraqqiyotga to‗siq bo‗lib qolaveradi.