O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi namangan davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakul‘teti

Reformatorlik  harakati  —  ijtimoiy  o‗zgarishlar  amaliy  dasturini 
bajarishga yo‗naltirilgan ijtimoiy islohot harakati. 
Regress(lot.regresus  –  orqaga  qaytish)  –rivojlanishda  orqaga  ketish, 
eski  shakllarga  qaytish,  taraqqiyotning  quyi  darajasiga  tushib  qolishni 
anglatuvchi  tushuncha.  Aslida  R.  mohiyat  e‘tibori  b-n  barcha  sistemalarga 
xosdir.  CHunki  murakkab  sistemalarning  emirilishi,  R.  mazmunini  tashkil 
etadi.  Siyosiy  hayot,  madaniyat,  maorif  kabi  ijtimoiy  hodisalar  jamiyatda 
kechayotgan  jarayonlarning  progressiv  yoki  regressiv  xarakterdaligini 
aniqlashda muhim o‗rin egallaydi. Mas., jamiyatning siyosiy omillar ta‘sirida 
R.ga  yo‗l  tutishiga  fashistik  rejimlar  hukmronlik  qilgan  mamlakatlarni 
kiritish  mumkin.  Jamiyat  taraqqiyotida  eskirgan  shakllarga  qaytish ham  r.ga 
misol  bo‗ladi.  R.iv  jarayonlarni  alohida  olingan  insonlar,  ularning  hayoti, 

---

 
150 
xulqi  misolida  ham  ko‗rish  mumkin.  Xususan,  psixologiyada  R.iv  xulq 
deganda individning o‗z rivojlanishida oldingi davrlariga xos bo‗lgan xulqqa 
qaytishi tushuniladi. R.iv tendensiyalar mavjud bo‗lsa-da, bu uning inson va 
insoniyat  rivojida  ustuvorligini  bildirmaydi.  Zero,  u  yoki  bu  regressiv 
jarayonlardan  qat‘iy  nazar,  insoniyat  rivoji  umuman  progressiv  xarakterga 
egadir.