O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi namangan davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakul‘teti

Postindustrial jamiyat (post-industrial society) — hozirgi vaqtda yuz 
berayotgan  ijtimoiy  o‗zgarishlar  industrial  era  chegarasidan  o‗tib  ketdi,  deb 
xisoblovchilar  tomonidan  qo‗llaniladigan  tushuncha.  Postindustrial  jamiyat 
moddiy tovarlar ishlab chiqarishdan ko‗ra ko‗proq axborot ishlab chiqarishga 
tayanadi.  Bu  konsepsiya  tarafdorlari  fikriga  ko‗ra,  bizning  bugungi 
jamiyatimizda bundan ikki asr avval sanoa 

---

 
144 
Pozitivizm  —  G‗arb  mamlakatlarida  keng  tarqalgan  falsafiy 
tafakkurning bir ko‗rinishi  bo‗lib, uning diqqat-e‘tibor markazida falsafa va 
fanning  o‗zaro  munosabati  muammosi  turadi.  19-a.ning  30-40-y.larida 
marksizm fal.si o‗zini yagona ilmiy dunyoqarash deb da‘vo qilib chiqqanidan 
biroz  oldinroq  Fransiyada  eski  fal-iy  an‘analardan  uzil-kesil  voz  kechish  va 
yangi ilmiy fal. yaratish zarurligi to‗g‗risida O.Kont bahs-munozaralar yuritdi 
va  P.fal.siga  asos  soldi.  O.Kontning  fikricha,  fal.ning  fan  b-n  o‗zaro 
―da‘vogarlik‖  tarixi  shundan  dalolat  beradiki,  ―metafizik‖,  ya‘ni  fal-iy 
muammolarni  ilmiylik  ruhiga  moslashtirishga  bo‗lgan  barcha  urinishlar 
behuda. Har qanday fan unga o‗z hukmini o‗tkazishga jazm qiladigan fal.ga 
muhtoj emas. U har qanday tayanchni o‗zidagina topishi mumkin. An‘anaviy 
fal.  muammolarini  ilmiy  nuqtai  nazardan,  ya‘ni  tajriba  va  aqliy  muhokama 
ko‗magida hal qilib bo‗lmaydi. Metafizika sarqitlarini fandan siqib chiqarish 
zarur. Bunday sarqitlardan biri fanning hodisalarni sababiyat tamoyili asosida 
tahlil  qilishi  va  ularning  mohiyatiga  kirib  borishga  da‘vosidir.  Fanning 
vazifasi  hodisalarning  ―nima  uchun‖  ekanligini  uqtirib  berish  emas,  balki 
ularning  ―qanday  ekan‖ligini  yoritib  berishdan  iboratdir.P.  rivojlanishi 
jarayonida  fandan  dunyoqarashga  bevosita  taalluqli  muammolar  birin-ketin 
olib tashlana bordi. Buni 19-a. yirik P. vakillari J.S. Mill va G. Spenserning 
qarashlarida  yaqqol  ko‗ramiz.  P.  vakillarining  ta‘kidlashicha,  bilish,  tajriba, 
sub‘ekt-ob‘ekt  munosabati,  narsa,  substansiya,  voqelikning  unsurlari, 
fiziologik  va  psixologik  jarayonlarning  o‗zaro  aloqadorligi  masalalari  sof 
metafizik  muammolar  bo‗lib,  ulardan  voz  kechish  maqsadga  muvofiqdir. 
P.ning rivojlanishi natijasida neopozitivizm oqimi vujudga keldi. 
Pragmatizm  (yun.  pragma  –  ish,  faoliyat,  amaliyot)  —  amaliy  va 
foydali natija beruvchi faoliyatnigina tan oladigan, politologiyaning nazariy - 
Asoschisi Pirs (XIX asrning 70-yillari). 
Praksiologiya  (yun.  faoliyat  bilan  bog‗liq)  —  sotsiologik  tadqiqotlar 
yo‗nalishi. U faoliyat yoki faoliyatlar birligini ularning samaradorligi nuqtai 
nazaridan o‗rganadi.