O’zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi navoiy davlat konchilik instituti

α_min=(β₃ (a'+b') /( s_pr - q) ε'_f ε₃

bu yerda,

s_pr — 1 t tayyor mahsulotning chegaraviy tannarxi;

α_min — bosh mahsulotdagi foydali komponentning minimal sanoat miqdoriga mos keluvchi chegaraviy tannarx;

a' va b'— minimal miqdorga ega bo`lgan mahsulotni qazib olish va boyitish narxi;

ε'_f — minimal miqdorga ega bo`lgan mahsulotni boyitishdagi ajralish darajasi;

q — boyitmani tashish va zavoda qayta ishlashdagi xarajatlarning o`zgarmas qismi.

a' ning qiymati konning kambag’al qismidan qazib olinayotgan rudani qazib olish va tashishga ketgan qo`shimcha xarajatni bu maydonni ishlatishdagi erishilgan konning qo`shimcha quvvatiga nisbati bilan aniqlanadi.

b' ning qiymatifabrikaga kelayotgan kambag’al ruda hisobiga fabrikaning ishlab chiqarish quvvatini oshirish bilan bog’liq bo`lgan, ishlatish uchun sarflanadigan qo`shimcha xarajatlarni unumdorlikning o`sishiga nisbati bilan aniqlanadi.

(2)- formuladagiα_min ni aniqlashda shuni e`tiborga olish kerakki, ε<sub>f</sub>a ga bog’liq, shuning uchun har xil sifatdagi boyitmani olishda q ning miqdori a ning miqdorini o`zgarishiga qarab o`zgaradi.

Tadqiqot ishlari tahlili va har xil rudalarni boyitishdagi amaliy ma`lumotlar ko`rsatadikiy, ε_f vaβ_f ninga ga bog’liqligi rudadagi foydali minerallarning donaborlik xarakteristikasini aniqlaydi.

Agar foydali mineral zarrasining o`lchami bo`yicha tarqalishi boy va kambag’al rudalarda bir xil bo`lsa, u holda rudadagi komponent miqdorini o`zgarishi bilan boyitmaning sifati va ajralishi kam o`zgaradi. Mahsulotdagi foydali komponkntning minimal miqdorini aniqlashning boshqa usullari ham mavjud.

Mahsulot kompleks bo`lgan holda qiyin holat vujudga keladi. Kompleks rudalardan ajratib olinayotgan metallarning tannarxini aniqlash uchun qazib olishga, tashishga, boyitishga va metallurgik qayta ishlashga ketgan xarajatlar summasi proportsional holda narxi va chiqarish narxiga taqsimlanadi. Bu usulda xarajatlarni o`zaro nisbatda tannarx va chiqish narxi summasiga taqsimlash rudadan ajratib olinayotgan barcha metallar uchun birxildir.