O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti texnik ijodkorlik va dizayn fanidan ma’ruzalar matni bilim soxasi: 100000-Ta’lim Ta’lim soxasi: 140000-O’qituvchilar tayyorlash va

Ixtiro. Oqilona tashkil etish takliflari

Ixtiro

ob`ekt

lari

Agregatlar

Mexanizmlar

Mashinalar

Qurilmalar

Selektsiya

Metodlar

Asboblar

Navlar

Zotlar

Texnik jarayon

O`lchov turlari

Sinov

turlari

Montaj turlari

Narsa yoki buyum

Yangi maqsadlarda foydalanish

Sertifikat (guvohnoma)

Ixtiro ham kashfiyot singari dunyoviy yangilik bo`lmogi kerak, ya`ni ixtiro

tug`risidagi ariza berilgunga kadar u xaqida xech kaerga, chetga ham,

Respublikada ham e`lon qilinmasligi kerak. CHunki ixtiroga faqat bitta xakikiy

guvoxnoma beriladi. Agar bitta ixtiro uchun bir nechta ariza berilgan bo`lsa, u

xolda ixtiro kim birinchi bo`lib ariza berganniki bo`ladi.

Ratsionalizatorlik takliflari zavodlarda, korxolnalarda beriladi. Agar takliflar

korxonalar uchun yangilik bo`lib, ko`proq foyda keltirsagina, ratsionalizatorlik

takliflari deb tan olinadi. Ratsionalizatorlik takliflari: buyumning konstruktsiyasini

ishlab chiqarish texnologiyasi, material tarkibini o`zgartirish  xaqida bo`lishi

mumkin.

Ratsionalizatorlik ko`p qirrali muammodir. Va shu bilan birga iqtisodiydir.

Ratsionalizatorlik taklifi ham ixtiro singari aloxida belgilarga, talabga javob berishi

shart. Ikkinchidan, yangilik belgisiga javob berishi kerak, foydali va texnik echim

bo`lishi shart.

---

24

Ratsionalizatorlik taklifi maxsus bosma kog`ozlarda yozma ravishda beriladi.

Arizada taklifning nomi, avtorlari ko`rsatiladi. Arizani bo`limlarida taklifning

maqsadi va iqtisodi tug`risida ma`lumot beriladi. Bundan tashqari arizaga

chizmalar, sxemalar, eskizlar tirkab qo`yiladi. Agar avtor uzi arizani to`ldirishni

bilmasa, tegishli tashkilotlarga murojaat qilib yordam so`rashi mumkin. Ariza

korxona nomiga beriladi. Bordiyu taklif bir nechta korxona uchun ham foydali

---

25

bo`lsa, u xolda ariza ana shu korxonalar qaraydigan vazirlikka beriladi. Muallif

uchun ma`lumotnoma yoki guvoxnoma beriladi va maxsus jurnalda belgilab

qo`yiladi.

20