O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti texnik ijodkorlik va dizayn fanidan ma’ruzalar matni bilim soxasi: 100000-Ta’lim Ta’lim soxasi: 140000-O’qituvchilar tayyorlash va

NAZORAT UCHUN SAVOLLAR:

1.Kashfiyotchilik va ratsionalizatorlik ishlarini Respublikamizda

qaysi organlar o`z ‘tasarrufiga oladi?

2. Davlat kashfiyotchilik qo`mitasi qanday vazifani bajaradi?

3. Davlat kashfiyotchilik qo`mitasiga qanday muassasalar kiradi?

4. Kashfiyotchilikning qanday normativ belgilari mavjud?

TAYANCH IBORALAR

1 Patent – litsenzion

2. Ratsionalizator

3. Kashfiyot

4. Davlat kashfiyotchilik qo`mitasi 5. Ilmiy texnika kengashi 6. Metodik komissiya

7. Texnik masala

8. Tadqiqot

9. YAngilik

10. Aniqlik

11. Tasdiqlash.

---

22

23

4-Mavzu:  Ixtiro.

Oqilona tashkil etish takliflari.

REJA

1. Ixtiro haqidagi tushuncha.

2. Ixtiro bilan kashfiyot o`rtasidagi aloqadorlik.

3. Ratsionalizatorlik takliflari.

Foydalanilgan adabiyotlar

1. O`quvchilar texnik ijodkorligi. P.N.Andrianov, Tosh. «O`qituvchi» 1989 y.

2. Texnicheskoe tvorchestvo uchashixsya.YU.S. Stolyarov, Moskva «Prosveshenie» 1989 g.

Ixtiro – bu xalk xo`jaligidagi, ijtimoiy-madaniy qurilish hamda mudofaa,

texnik masalalarni echishda yangi va butunlay farq qiladigan foyda beradigan

texnik echimdir.

Ixtiro bilan kashfiyotning farqi shundaki, kashfiyot oddiy dunyoning

xossalarini va qonunlarini o`rganadi, ixtiro esa oldindan ma`lum bo`lmagan texnik

echimning yaratilishidir.

Ixtiro bilan kashfiyot o`rtasida dialektik aloqadorlik mavjud. CHunki ixtiro

kashfiyot orqali olingan ilmiy bilimlar natijasida qilinadi. SHunday qilib, kashfiyot

o`z ichiga bir necha ixtirolarni olishi mumkin. Ixtiro tan olinishi uchun taklif biror

texnik masalaning echimi bo`lishi shart. SHu bilan birga u yangi va oldindan

ma`lum bo`lgan texnik echimdan farq qilib, ko`proq foyda keltirishi zarur.

Ixtironing ob`ektlari bo`lib: yangi qurilma, metod va buyum yoki narsa, oldindan

ma`lum bo`lgan qurilma, metod va buyumlarni yangi maqsadlarda foydalanish.

Qurilmalarga: agregatlar, mashinalar, mexanizmlar, asboblar, priborlar va

boshqalar kiradi.

Metodlarga: texnik jarayonlar, zagatovkani olish turlari, o`lchov turlari,

tekshiruv va sinov turlari, montaj hamda yig`uv turlari va boshqalar kiradi.

Narsa yoki buyum: kimyoviy tuzilmalar bo`lib, ixtironing ob`ekti bo`lib

hisoblanadi.

---

23

Qishloq xo`jaligidagi yutuqlar /masalan ilektsiyada/ ham ixtiro deb tan

olinadi. YAngi navlar yaratilishi, yangi zotlarning yaratilishi, qushlarning va

xayvonlarning yaratilishi.

15