O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi namangan davlat universiteti

Интеграция иқтисодий назариясининг ривожланиши йўлидаги муҳим 
қадам бўлиб Б.Балассанинг ишлари бўлди, у интеграциянинг динамик 
самараларини ва уларнинг интеграциялашувчи мамлакатлар ялпи ички 
маҳсулотларининг ўсиш темпларига таъсирини тизимлаштиришга ҳаракат 
қилди. Бу каби динамик самаралар қаторига қуйидагилар киради: 

Ишлаб чиқариш масштабларини кенгайтириш ҳисобига ҳосил 
бўладиган иқтисод. Бундай иқтисод, агарда бозорни кенгайтириш 
фирмалар ва соҳаларга интеграцион жараёнлар бошлангунга қадар 
ишлатилмаган ишлаб чиқариш қувватларидан фойдаланиш имконини 
берганда юзага келади. 

Фирма ва соҳаларга нисбатан ташқи бўлган иқтисод. Бундай 
иқтисод бутун иқтисоддаги умумий ва хусусий сарф-харажатларни 
камйтириш эвазига юзага келиши мумкин. 

Қутубланиш самараси самараи. Бу самаранинг моҳияти қатнашувчи 
мамлакатларнинг бирида бошқа мамлакатда савдони ташкил этиш ёки 
ишлаб чиқариш факторларининг бошқа ёққа йўналтирилиши натижасида 
юзага келадиган иқтисодий фаолиятнинг кумулятив қисқаришидан 
9
А.Киреев Международная экономика Ч 1. М:.Международная экономика 2004. 

---

иборат. 

Реал инвестициялар ва ҳажмларни жойлаштиришга таъсир. 

Умумий иқтисодий самарадорликка таъсир.
Али М.Эль-Аграанинг мулоҳазалари ҳам шу йўналишдадир. Унинг 
концепциясига кўра, эркин савдо ва божхона иттифоқи зоналарининг 
афзалликлари қаторига қуйидагилар киради: 

Солиштирма афзалликлар қонунига мос равишда ихтисослашишнинг 
кенгайиши натижасида ишлаб чиқариш самарадорлигининг ўсиши. 

Бозор кўламининг кенгайиши натижасида ҳосил бўладиган ишлаб 
чиқариш масштабининг иқтисоди самарасидан яхшироқ фойдаланиш 
натижасида ишлаб чиқариш ҳажмининг ўсиши. 

Савдо шарт-шароитларини яхшилашга имконият берувчи, халқаро 
майдондаги музокаралар позициясининг мустаҳкамланиши. 

Кучлироқ рақобат натижасида зарур бўлиб борадиган ишлаб 
чиқариш самарадорлиги соҳасидаги ўзгаришлар. 

Илмий-техник прогресс тезланиши натижасида пайдо бўладиган ва 
ишлаб чиқариш факторларида миқдор жиҳатидан ҳам, сифт жиҳатидан ҳам 
акс этувчи ўзгаришлар. 
Иқтисодий интеграциянинг янада юқори шакллари қуйидагилар 
натижасида қўшимча ижобий самара беради: 

Чегаралараро савдога ҳалақит қилувчи тўсиқларни бартараф этиш 
борасидаги ишлаб чиқариш факторлари мобиллигининг ўсиши; 

Пул-кредит ва солик сиёсатининг координацияси; 

Тўла бандликка ўтиш, тезкор иқтисодий ўсиш ва интеграциялашувчи 
мамлакатларнинг умумий мақсадларига даромадни адолатли тақсимлаш
10