O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi namangan muhandislik-qurilish instituti q. B. Umarov, M. O. Qosimova

3-rasm. 
Sochuvchi linza
 
Agar V linza bilan D tasvir oralig`iga S sochuvchi linza o`rnatilsa, V 
linzadan o`tgan nurlar endi D nuqtada to`planmay, balki to`planish joyi 
uzoqlashadi. D S masofa S sochuvchi linzaning fokus masofasidan kichik qilib 
tanlab olinganda, bu linza uchun D tasvir buyum vazifasini bajarib, uning tasviri 
Ye nuqtada ko`zatiladi. Nurning linzalar sistemasida avvalgi yo‘li buyicha qaytish 
prinsipiga asosan, Ye nuqtaga yorug`lik manbai o`rnatilganda uning mavxum 
tasviri D nuqtada kuzatilgan bo`lar edi. YeS masofani A va SD masofani V bilan 
belgilanadi va ularni o`lchab, l da f larning ishorasi manfiy ekanligini hisobga 
olgan xolda sochuvchi linza uchun 
f
l
lf
F


(1) 
formuladan botiq linzaning fokus masofasi hisoblanadi.
Ishni bajarish tartibi:
1. Optik taglikka A yoritiluvchi buyum V Yig‘uvchi linza va D ekran 
o`rnatiladi. 
2. Ekranni o`ng va chap tomonga surish bilan buyumning aniq tasviri hosil 
bo`lishiga erishiladi va linza bilan ekran oralig`i VD 
o`lchab 
olinadi. 
VD 
masofaning o`rtacha qiymatini topish uchun, tajriba 3-4 marta takrorlanadi. 

---

47 
3. V Yig‘uvchi linza bilan ekran oralig‘ida S botiq linza o`rnatiladi va ekran 
turgan joyidan uzoqlashtiriladi. Ekranni linzadan uzoqlashtirish bilan buyumning 
tasviri hosil qilinadi. 
4. Tasvirni hosil bo‘lishida nuqta S linza uchun buyum vazifasini o‘taydi. 
O`lchashlarni 3-4 marta takrorlab, ekrangacha bo`lgan SE masofaning o‘rtacha 
qiymati aniqlanadi. Ekranning bu vaziyati Ye nuqtani berganligidan, YeS=a va 
DS=v masofalarni o`lchab (1) formula yordamida sochuvchi linzaning fokus 
masofasi topiladi. 
5. Sochuvchi linzaning optik kuchi D formula yordamida hisoblab topiladi.