O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi namangan davlat universiteti

Yurakni tashqi uqalash 
- maneken ko`li yoki bo`yindan pul’s urishi, ko`krak xarakatidan nafas 
olayotgani va ko`z qorachig’ining holati tekshirilib. yurakni massaj qilish zaruriyati 
aniqlanadi; 
-ko`krak qafasi tugagan joydan ikki barmoq enlikda pastga bir ko`l kaft bilan 
uning ustiga ikkinchi qo`l to`g’ri burchak ostida ustma -yst qo`yiladi: 
-tez harakat bilan kukrak qismining past tomoni 3-4 s.m.ga 0.5 sek dapomida 
bosiladi. agar xarakat to`g’ri amalga oshirilgan bo`lsa yashil chiroq yonadi: 
-agar ko`krak kafasi kuchli ya`ni noto`gri bosilsa qizil chiroq yonadi: 
-ko`krak kafasini bosish yurak urishi ritmiga to`g’ri kslishi kerak; 
-agap dastlabki yordamni ikki kishi berayotgan bo`lsa biri sun`iy nafas 
oldiradi. ikkinchisi yurakni massaj qiladi: 
-dastlabki yordamni bir kishi amalga oshirsa 2-3 marta sun’iy nafas 
oldirilgach 10-12 marta kukrak qafasi bosiladi. 
 
 4. Zararlanganda birinchn tibbiy yordam ko`rsatish 
 
Zaharli kimyoviy moddalar kishi organizmiga nafas olish yo`llari, teri va ogiz 
orqali ta`sir etishi mumkin. Zaxarlanishning tashqi belgilari kimyoviy moddalarning 
zaharlilik xususiyatiga bog’liq Ko`pincha zaxarlanishda oshqozoi og’rishi, qayd 
qilish, muskullarni ixtiyorsiz qiskarishi, bosh og’rig’i, umumiy kamdarmonlik, 
xushdan ketish kabi holatlar kuzatiladi. 

---

183 
Zaxarlanganda birinchi navbatda zaxarli moddalar ta`sirini bartaraf etish, 
jaroxatlangan shaxsni siqib turgan kiyimlarini echish, toza xavoga olib chikish va 
vrachga xabar berish lozim. 
Agar zaxarli modda ogiz orqali oshqozonga tushgan bo`lsa kaliy permanganat 
("margantsovka")ning iliq suvdagi kuchsiz eritmasidan bir necha stakan ichirish va 
kayd qildirish (2-3 marta) kerak. YOki 1-2 osh qoshiq suyuk magneziyni bir stakan 
suvga solib ichirish kerak. Qorinda kattik ogriq bo`lsa isitkich ("grelka") ko`yish 
kerak. 
Agar zaharln modda teriga tushsa, uni yumshoq material bilan artib tozalab, suv 
bilan yuvib, ichimlik sodasining 2% li eritmasi yordamida ishlov berish kerak. 
Zaxarli gazlar masalan uglerod oksidi, atsetilin, benzin bug’i va boshqalar 
kishi organizmiga nafas olish yo`llari orqali ta`sir etsa bosh og’rig’i, quloqda 
shovqin, bosh aylanishi, qayd qilish, ko`ngil aynishi, nafas olish og’irlashishi, ko`z 
qorachig’i kengayishi, hushdan ketish hollari yuz berishi mumkin. Bunday vaqtlarda 
zaharlangan kishini toza havoga olib chiqib, kislorodli yostiqdan kislorod berish 
kerak. Nafas olishi sezilmaganda esa sun`iy nafas berish zarur. Zaharlangan shaxsda 
kuchli yutal kuzatilsa novshadil spirt hidlatish, ichimlik sodasi ko`shilgan sut, 
achchiq shirin choy berish, agar iloji bo`lsa ko`krakga "gorchichnik" qo`yish kerak. 
Agar zaxarli modda ko`zga tushsa bir stakan suvga bir choy koshiq soda solib 
ko`zni yuvish lozim.