O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti kasb ta’limi metodikasi kafedrasi

6-mavzu. Tikuv jixozlari haqida asosiy ma’lumotlar (2 soat Ma’ruza). 
Reja: 
1. Tikuvchilik jixozlarining maqsad va vazifalari. Tikuvchilik jixozlarining 
rivojlanish tarixi. Tikuvchilik korxonalarining asosiy ishlab chiqarish sexlari va ularning 
vazifalari.
2. Tikuv mashinalarining paydo bo’lish tarixi, xamda ularni ishlab chiqaruvchi zavod 
va firmalar to’g’risida umumiy tushincha. 
 
1. Tikuvchilik jixozlarining maqsad va vazifalari. Tikuvchilik jixozlarining 
rivojlanish tarixi. Tikuvchilik korxonalarining asosiy ishlab chiqarish sexlari va ularning 
vazifalari. 
Mamlakatimnz xalq xo‘jaligini rivojlantirishning asosiy vazifalari mexnat 
unumdorligini oshirish va chiqarilayotgan maxsulot sifatini yaxishlashdan iborat. 
H
ozirgi paytda texiologik uskunalar nomenklaturasini kengaytirish, bu uskunalarni 
xilma-xil moslamalar bilan jixozlash yo‘li bilan texnologik jarayonlarni komplsks 
mexanizatsiyalashtirish davom etmoqda. Bir yurishda bir nechta jarayonni bajarish imkonini 
beradigan noavtomatik tikuv mashinalarining, shu jumladan, qo‘sh ignali va ko‘p ignali 
tikuv mashinalarining nomenklaturasi ham kengaymoqda. Yordamchi priyom larni 
(ignalarni bernlgan holatda to‘xtatishni, ip qirqish, tasma qirq ishni, puxtalashni, tepkilar 
ko‘tarilishini, 
detallarni 
joylashtirishni 
va 
hokazo) 
mexanizatsiyalashtirish 
va 
avtomatlashtirish vositalari bilan jixozlash natijasida bu mashnnalarni ishlatish sohasi 
kengayib bormoqda. 
Manjetlarni, cho‘ntak qopqoqlari, yoqalarni ag‘darma chok bilan tikadigan, 
cho‘ntak yig‘adigan, vitachkalarni biriktnrib tikadigan va hokazo yarim avtomat 
mashinalarni ishlatsh sohasi ham kengayib bormoqda. Tikuvchilik korxonalariga ayrim-
ayrim tikuv mashinalari emas, balki biron buyumni tayyorlab chiqaradigan mashina 
komplektlari yetkazib beriladi. 
H
ozirgi paytda 40 dan ortiq nomdagi yangi yarim avtomat 
mashinalar ishlanib, seriyali o‘zlashtirilmoqda. Bundan tashqari, tikuvchi lik sanoatimiz 
chet el mamlakatlari mashinasozlik firmalaridan keltirilgan uskunalar bilan to‘ldirilmoqda.
Tikuvchilik buyumlariga ishlov berishning turli-termokontaktli, ulьtratovushli va 
yuqori chastotali usullari topilmoqda va joriy etilmoq da. Namlab-isitib ishlov berishdagi 
pardozlash bo‘limlari buyumlarni bir ish o‘rnidan ikkinchisiga osilgan holda avtomatik olib 
o‘tadigan avtomat adresli vositalar bilan jixozlanmoqda. Tayyorlov, bichish va pardozlash 
bo‘limlarida lazer nuri va mikroplazma oqimi yordamida bichish, tayyor maxsudot 
omboriga buyumlarni adresli uzatish usullarini joriy qilish ishlari olib borilmoqda. 

---

44 
Tikuvchilik sanoatining muvaffaqiyatlari korxona kollektivining operativ ishlashiga, 
fan yutuqlarining qanchalik keng joriy qilinishiga, ish lab chiqarish bilan fan orasidagi 
aloqaning qanchalik chambarchasligiga bog‘liq. 
SHunday qilib tiuvchilik korxonalarida ishlatiladigan jixozlar turkimiga qarab ular tayyorov, 
eksperimental, bichuv, tikuv va pardozlash tsexlarining jixozlariga ajratiladi.