O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti kasb ta’limi metodikasi kafedrasi

 
Qizbolalarfartugini asos chizma yordamida modellashtirish 
Fartuk uy kiyimi hisoblanib, uyda biror yumush bilan band bo‗lganda ko‗ylakni iflos 
qilib yubormaslik, ishni bemalol qilish uchun kiyiladi. Fartuk turli xil fasonlarda bo‗lib, uning 
fasoni odamning yoshiga va gazlamasiga bog‗liq bo‗ladi. Quyida taklif qilinayotgan fartuklar 
bog‗cha va maktab yoshidagi qiz bolalarga mo‗ljallangan bo‗lib, asosan paxta tolali 
gazlamalardan tikiladi. 
Fartuk ko‗ylakdan 5 sm kaltaroq bo‗lishi tavsiya qilinadi. Fartuk chizmasining to‗r 
qismini qurish uchun quyidagi o‗lchamlar kerak bo‗ladi: 
1.
Buyum uzunligi – BU – 40 sm; 
2.
Ko‗krak yarim aylanasi – KYAA – 30 sm; 
3.
Ko‗krak aylanasiga qo‗shimcha – QK – 10 sm. 
Fason gazlamaga, uning bajaradigan ishiga, rangiga faslga, yoshga qarab tanlanadi. 
Fartuk va ro‗molni tayyorlashda ularga turli usulda ishlov berish va tikish mumkin.
1. Ko‗krak qismli, jiyak bilan bezatilgan. Ko‗krak qismiga cho‗ntak va etak qismiga 
jiyak tikilgan.
2. Ko‗krak qismli, kashta bilan bezatilgan. Yon qismi, etagi, yopiq buklov chokida
tikilib, ustidan bezak baxyaqatori berilgan.
3. Ko‗krak qismsiz, katta cho‘ntagi applikatsiya bilan bezatilgan. Cho‗ntak usti, yoni,
etak qismi yopiq buklov baxyaqatorda tikiladi, ustidan bezak baxyaqator beriladi.
Ko‘krakpesht qismi yaxlit bo‘lgan fartuk
. Rasmda berilgan fartuklar uchun 70 sm paxta 
tolali gazlama sarf bo‗ladi. bu fartukni turli gazlama qoldiqlaridan ham foydalanib tikish 
mumkin. Fartukni turlicha bezash orqali uni yanada chiroyli ko‗rinishga keltirish mumkin.
Ko‘krakpesht qismi yaxlit bo‘lgan fartuk chizmasini qurish
. 

---

5 
1-rasm. Ko‗krakpesht qismi yaxlit bo‗lgan fartuk eskizlari 
Fartukning chizmasini chizish uchun quyidagi asosiy o‗lchovlar va qo‗shimcha kerak 
bo‗ladi:
KQU = 20 sm (Ko‗krak qismining uzunligi); 
FU= 40 sm (fartuk uzunligi); 
B
k
YAA = 40 sm (Bo‗ksa yarim aylanasi); 
B
l
YAA= 30 sm (Bel yarim aylanasi); 
QF= 10 sm (Fartuk uchun qo‗shimcha) 
Fartuk chizmasini chizish uchun avval uning to‗r qismini qurib olish zarur. To‗g‗ri 
burchak chizib, uning yuqori nuqtasini A bilan belgilab olinadi. A nuqtadan past tomonga 
fartukning ko‗krak qismi uzunligi 20 sm qo‗yilib B
l
nuqta bilan belgilanadi va undan pastda 
fartuk uzunligi 40 sm qiymat belgilanib fartukning umumiy uzunligi aniqlanadi: 
AE = KQU + FU = 20 + 40 = 60 sm 
B
l 
nuqtadan o‗ng tomonga bo‗ksa yarim aylanasining yarmiga fartuk qo‗shimchasini 
qo‗shib uning kengligi topiladi: 
B
l
B
l1 
=B
k
YAA:2+ QF =40:2+10=30 
B
l1
nuqtadan yuqoriga va pastga A va E nuqtalardan o‗tgan gorizontal chiziq bilan 
kesishguncha davom ettiriladi va mos ravishda A
1
va E
1
nuqtalar qo‗yiladi. A, E, A
1
va E
1
nuqtalar to‗g‗rito‗rtburchak qilib birlashtiriladi. Ko‗krakpeshtning yuqori qismi kengligi va 
fartuk cho‗ntagining o‗lchamlari model bo‗yicha olinib, chizmada ko‗rsatilganidek bajarilishi 
mumkin.
Belbog‗ uzunligi bel yarim aylanasiga doimiy qiymat 15 sm ni qo‗shib, belbog‗ kengligi 
va bo‗yin bog‗ichining uzunligi hamda kengligini model bo‗yicha olish mumkin.