O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti kasb ta’limi metodikasi kafedrasi

9-Ma’ruza 
Mavzu: Tikuv mashinasidagi kichik nosozliklar va ularning oldini olish. 
 
Reja: 
1.
 
Tikuv mashinasidagi kichik nosozliklar va ularning oldini olish.
2.
 
Ostki ipning tortishi, ustki ipning tortishi, ostki va ustki ipning uzilishi.
3.
 
Tikuv mashinasi mexanizmlarini sozlashning umumiy printsiplari. 

---

55 
 
Mashinani tozalash va moylash. 
Tikuv mashinasinnng mexanizmlarini tozalash va moylash ularni aniq va beto‘xtov 
ishlashinn ta‘minlaydi. Tutashgan detallarning ishqalanadigan yuzalarini moylash uchun 
mineral moylar ishlatiladi. Moylash materiallari ishqalanadigan yuzalarning orasida detallarni 
ajratib turadigan ma‘lum qalinlikdagi moy qatlamini hosil q iladi. U detallarning 
ishqalannshini kamaytiradi, ish yuzalari o‘rniga moylash materiallari qatlamlari bir-biriga 
ishqalanib detallar yeyilishining oldini oladi. 1022-M kl. mashinasini moylash uchun 
suyuq I-12A (GOST 20799-75) moyi ishlatiladi. 
Mashinani tozalash va moylash shu mashinada ishlaydigan tikuvchining vazifasidir; har 
bir ish o‘rnida moydon, o‘rta va kichik (mokibop) otvyortka, cho‘tka yoka cho‘tkacha, 
titilmaydigan yumshoq artadigan mato bo‘lishi kerak. Tikuvchi ich kiyim tikadigan bo‘lsa, 
bir xaftada kamida bir marta, ip gazlama tikkanda xaftasiga ikki marta (tsex ma‘muriyat i 
belgilagan kunlari), paxta solingan va titilgan, dag‘al jun gazlamalardan buyum tikishda 
esa xar kuni mashinalarni tozalab, moylab turishi lozim. 
Mashinaning xamma joyini tozalash va moylashda elektr dvigatel o‘chirib qo‘yiladi, 
yuritma tasmasi olinadi, igia eng yuqori chekka holatga o‘rnatiladi, tepki ko‘tarnb qo‘yiladi 
va naycha qalpoqchasi chiqarib olinadi. Avval cho‘tkacha bilan mashinaning bosh qismidagi 
kir va gazlama tuklarini tozalab, detallar latta bilan artiladi. So‘ngra mashinani oshiq-
moshiqda ag‘darib qo‘yib, platforma tagidagi detallar va taglik artiladi. 
Tutashgan detallar orasidagi ishqalanadigan joylarga moydondan ikki-uch tomchi moy 
tomiziladi. Moy to‘ridan-to‘rn detallarning tutashgan joylariga, moy o‘tkazadigan teshiklarga yoki 
maxsus moydonlariga tomizib qo‘yilishi mumkin. Moylash teshpklari qizil rangga bo‘yalgan 
bo‘ladi. Oldin mashina platformasi tagidagi detallar, so‘ng mashina tanasi tayanchidagi 
platforma ustidagi va, nixoyat, mashina tanasidagi detallar moylanadi. Moylash ishlari 
tugagandai so‘ng mashinani qo‘lda aylantirib, asosiy valning yengil aylanishi tekshirib 
ko‘riladi, ortiqcha moy latta bilan artnladi, moy bir tekis taqsimlanishi uchun tepkini ko‘tarib 
qo‘yib, mashina bir necha sekund salt ishlatiladi. Mashinada ish boshlash oldidan gazlama 
parchasida baxya qator sifati tekshirib ko‘riladi. 
1022-M kl. mashinasida platforma tagidagi detallarning va mashina old qismidagi 
detallarning tutash joylari avtomatik moylanib turishi uchun ikkita karter montaj qilingan. Mashina 
platformasining teshigiga shchup 
19 
(19- rasmga qarang) qo‘yilgan. Tikishdan oldin piastki karterdagi 
moy sathini tekshiri, ko‘rish lozim. Moy sathi shchup 
19 
ning ustki chizig‘idan yuqori bo‘lishi 
kerak. Agar moy sathi bundan past bo‘lsa, plagforma teshigidan moy quyiladi. Ustki karter mashina 
tanasining chap tomoinga joylashgan bo‘lib, moy o‘tkazuvchi teshikli iazorat qalpoqchasi 
9 
bilan 
bekitilgan bo‘ladi. Bu teshikka har smenada bir tomchi moy quyib turish lozim. 

---

56 
28- rasm. 1022-M kl. mashinasining konstruktiv sxemasi 
Koromislo 11 (28-rasm) bilan zveno 
13 
tutashgan, zveno 
13 
bilan materialni 
surish mexanizmining richagi 
14, 
ko‘tarish vali 
10 
bilan vtulka 
12, 
richag 
14 
bilan koromislo 
2, 
surish mexanizmining vali 
3 
bilan vtulka 1, sharikli podshipnik 7 bilan taqsimlash vali, zveno 
8 
bilan koromislo 
9, 
zvsno 5 ning ustki kallagi bilai baxya ynrikligini rostlagich richagi 
5 
va 
shu richag bilan sharnirli barmoq 
6 
tutashgan, shuningdek mashinaning asosiy vali bilan sharikli 
podshipnik 
4 
tutashgan joylarni moydon yordamida moylash ksrak.Moki komplekti bilan 
reykadagi changni va gazlama tuklarini tozalash uchun surilma plastina 1 ni (17-rasmga 
qarang) chapga surib igna plastinasi 
16 
ning ikkita vintini burab, igna plastinkasini chiqarib 
olinadi.