O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi namangan muhandislik-qurilish instituti yerusti transport tizimlari

12-MAVZU: BOSHQARISHNI TEXNIK VOSITALARI.
O’quv rejasi:
12.1. Boshqarishni kompleks texnik vositalariga talablar.
12.2. Tezkor boshqarishni hisoblash vositalari.
Har qanday ishlab chiqarish ob`ektini boshqarish jarayonini axborot, bilan
ta`minlash nuqtai – nazaridan quyidagi operatsiyalariga bo`lish mumkun:
- Ob`ektni uzatish;
- axborotni uzatish;
- axborotni ishlash;
- axborotni tahlil etish va boshqarish qarorini qabul qilish;
- qabul qilingan qarorini amalga oshirish.
Agar TXK va Tni texnika xizmatini boshqarishni avtomatlashtirilgan
podsistemasi tashkil qilishni birinchi bosqichida TX va T ni markazlashtirilgan
tizimi tadbiq etilganda bo`lsa, ishlab chiqarishni boshqarish bo`limi faqat
dispetcherlik aloqa vositalari va tashkiliy texnika bilan ta`minlangan bo`lsa,
ikkinchi bosqichda yuqorida qayd etilgan operatsiyalarni avtomotlashtirish uchun
kompleks vositalaridan (KVT) foydalanish zarur bo`lib qoldi.
KVT hisoblash jarayonini tashkil etishga bo’lgan talab bo’yicha tubdan
farqlanadigan ikki toifa masalani yechadi. Birinchi toifaga kalendar rejani
istiqbollash, hisob – statistika va boshqa masalalari kiradi. Ushbu masalalarni
yechish kelayotgan va chiqayotgan axborotni katta massivlarini hisoblash
jarayonini tashkil etishni talab etadi. Bu masalani yechish samaradorligi hisoblash

---

markazini tashkil etish hisobiga hal etish mumkun. Ikkinchi toifaga tezkor ishlab
chiqarishni rejalashtirish va boshqarish masalalari kiradi.
KTS: avtomobillarni TX va T ni istiqbollash, kalendar va tezkor ishlab
chiqarishni rejalashtirishni ta`minlash kerak;
-
ishchi postlarda turgan avtomobillarni va ularni garaj nomerlarni ro`yxatga
olish kerak;
-
ta`minlashga kelgan va kutiayotgan avtombillarni turgan va kelgan vaqti
haqida so’ralgan ma`lumot berish kerak;
-
ishchi postlarga kelib turgan avtomobillarni ro`yxatga olish kerak;
-
avtomobilni ishchi postiga turmagan holda buni qayd etishi kerak;
-
rejalashtirilgan vaqtini ta`minlash;
-
avtomobillarni ishchi postlarda bekor turib qolishini va sababini ro`yxatga
olish;
-
har bir ishchi postlarda avtomobillarni umumiy turish vaqtini ro`yxatga
olish;
-
so`rovga qarab avtomobilni ishlab topish;
- ehtiyot qismlar zahirasi haqida ma`lumot berish;
- ishchilarni ishga kelib ketishini nazorat qilish;
- statistik axborotlarni ishlash va tahlil etishni ta`minlash;
Boshqarish tizimi oldida turgan masalalarni murakkabligiga qarab ASUP
(ishlab chiqarishni avtomatik boshqarish tizimi)ni operator ishtirokidagi
namunaviy sxemalarini bir necha xillarini ajrata biladi.
Sxema inson opertorni KTS bilan asosiy funktsiinal aloqalarini aks
ettiradi. Avtotransport vositalarini TX va T ni ishlab chiqarishni boshqa ish
tizimini texnik vositalarini komplekslashtirishni tarkibiy sxemasi.