O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi namangan muhandislik-qurilish instituti yerusti transport tizimlari

O’yinlar usullari-
axborot tanqisligi sharoitda qaror qabul qilish usullaridan
biri o’yinlar nazariyasi va statistik qarorlardan foydalanib bozor ishlab chiqarish
yoki boshqa holatlarni tahlil qilishdir. Holatni matematik tahlil qilish uchun, o’yin
deb ataladigan, ikkinchi darajali detallardan tuzilgan, uning soddalashtirilgan
modeli yasaladi. O’yinda tomonlar faoliyat ko’rsatadilar va ularning mumkin
bo’lgan strategiyasi, ya`ni o’yin jarayonida vujudga kelgan, vaziyatga qarab,
ma`lum harakatlarni buyruq qilingan, qoidalar majmuasi ko’rib chiqiladi. Odatda,
o’yinda ikki taraf qatnashadi va bunday o’yin juftlik deb ataladi.
Agarda real vaziyatda qarshilik ko’rsatayotgan tomonlar faol ravishda
to’qnashishsa, u holda bu vaziyatni modellashtiruvchi o’yin ixtilofli yoki
antogonistik deb ataladi.
Bu o’yinlarda tomonlar bir-birlariga ongli ravishda qarama-qashi turadilar va
bir tomonni yutugi ikkinchi tomonni mag’lubiyatini bildiradi.
Odatda tashkiliy, texnikaviy va texnologik masalalarni yechishda ikki tomon
ko’riladi.
A-ishlab chiqarishning tashkilotchilari(faol tomon), ya`ni ATKning MTX,
texnik xizmat ko’rsatish stantsiyalari, istemolchilarga xizmat ko’rsatayotgan,
mulkchilikning barcha shakli korxonalar rahbarlari;
P-bozorning tasodifan vujudga keladigan ishlab chiqarish yoki vaziyatlar
majmuasi(tabiat).
Maksimal samara olish, qaror qabul qilish uchun, faol tomon shunday
strategiyani qabul qilish kerak. Bunda «tabiat», ya `ni vujudga kelayotgan ishlab
chiqarish vaziyatlari, ishlab chiqarish tashkilotchilari, tadbirlarga ongli ravishda
qarshilik ko’rsatmaydi, ammo «tabiat»ning aniq holati ularga noma`lum. Bu
xildagi o’yinlar «tabiat»(ishlab chiqarish) bilan o’yinlar, qo’llanilayotgan usullar-
statistic qarorlar deb ataladi.
O’yinlar usulida qaror qabul qilish ma’lum qoidalarga asoslanadi. Bu qoidalar
o’yinda qatnashayotgan taraflar harakatining mumkin bo’lgan variantlarini
(strategiyasini), har bir tarafdan boshqalar harakati haqidagi axborotning

---

mavjudligi va hajmini, o’yin natijasini, ya’ni ma’lum strategiyalarni qo’shganda
maqsadli fimktsiyasini o’zgartirishni va boshqalarni reglamentga soladi.