O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi namangan davlat universiteti «Geografiya» kaferdrasi

Uchinchi
oqim esa Karib havzasi davlatlaridan ish izlab kelgan muhojirlar sanaladi. 
Agar birinchi va ikkinchi oq
imlar sababi siyosiy va ko’chishga majbur 
bo’lish bo’lgan bo’lsa, uchinchi 
h
olatda esa to’g’
ridan-
to’g’
ri iqtisodiy maqsad 
sabab bo’lingan.
XIX va XX asr mehnat migratsiyasi jarayonida Xitoydan Janubi-SHarqiy 
Osiyo va Shimoliy Amerikaga aholi migratsiyasi 
sodir bo’lgani asosiy rol 
o’ynaydi. U asosan ko’chishga majburlik ji
hatidan ahamiyatli va bu paytda 70 mln. 
dan 100 mln. xitoylikgacha ah
oli shu mamlakatlarga ko’chgan va ko’chirilgan.
G’arbiy Yevropa mamlakatlarida 
II jahon urushidan keyin, aniqro
g’i o’tg
an 
asrning 60-yilarida yetarlicha ishchi kuchlari migratsiyasi jarayoni avj oldi. 
Ispaniya, Portugaliya, Gretsiya, Yugoslaviya ishchi kuchlari Yevropa mamlakatlari 
iqtisodiy ishlab chiqarish rivojida faol ishtirok etdi. Bugungi kunda ham xorijlik 
ishchi k
uchlari dunyo xo’jaligi 
h
arakatining asosiy me’yoriy elementlaridan biri 
hisoblanadi. 
Xalqaro ishchi kuchlari migratsiyasi boshqaruvini quyidagi holatlarda 
ko’rish mumkin:

rivojlanayotgan mamlakatlardan rivojlangan davlatlarga ko’chish;

sanoati rivojlangan mamlakatlarga migratsiya; 

rivojlanayotgan mamlakatlar o’rtasida o’zaro ishchi kuchi migratsiyasi 
almashish; 

sobiq sotsialistik mamlakatlardan rivojlangan mamlakatlarga ishchi 
kuchi migratsiyasi; 

---


sanoati taraqqiy etgan rivojlangan mamlakatlarga ilmli ishchilar, yuqori 
malakali mutaxassislar migratsiyasi. 
Xalqaro ishchi kuchlari migratsiyasi sanoati rivojlangan mamlakatlarda 
ba’zan noi
qtisodiy maq
sadlarni ko’zlaganlikda 
ham aks etadi. Masalan, 
Yevropadan AQSh
ga ko’chib kelgan «a
qlli muh
ojirlar» o’zlari uch
un iqtisodiy 
foyda ko’rish uchun emas, balki shu mamlakat taklifi bilan ma
halliy aholidek 
yashayapti va ishlayapti. 
Xalqaro ishchi kuchlari migratsiyasida Yevropa Ittifoq
iga a’zo 
mamlakatlardagi ko’chish 
holatlari ham ahamiyat kasb etadi. YeIda 1989 yil 9 
dekabrda Xartiya, deb nomlangan Yevropa iqtisodiy hamjamiyati (EIH
) ga a’zo 
mamlakatlar ishchilarining ijtimoiy huquq
i imzolandi. Unda yozilishicha, «
har bir 
Yevropa iqtisodiy hamjamiyatga ahzo mamlakat ishchisi hamjamiyat hududida 
mavjud qonun-qoida va chegara intizomi, jamoa tartibini saqlash, jamoatchilik 
xavfsizligini ta’minlash va sog’
ligini asrash huquq
lariga ega»; «EI
H hududida 
ishga kirishini hoxlovchi fuqaro kasbi va q
o’lidan keladigan 
hunariga qarab, har 
qanday ishni bajarishi va mehnat sharoitlari hamda ijtimoiy himoya 
imkoniyatlaridan to’laligicha foydalanish 
huquq
iga ega».
So’nggi yillarda ishchi kuchlari migratsiyasi rivojalanayotgan mamlakatlar 
o’rtasida ancha o’sdi. Asosiy ko’rsatkich yangi sanoatlashgan mamlakatlar 
(YaSM), jumladan arab ma
mlakatlari, OPEKka a’zo mamlakatlar, 
hamda u yoki 
bu sohalarda keskin rivojlanish bosq
ichida bo’lgan mamlakatlarda yu
qori 
bo’lmo
qda. 
Ishchi kuchlari migratsiyasining «a
qlli muh
ojir» lik okimi 
h
ozirda ko’pro
q 
harakatda va ular asosan Yevropa mamlakatlari va Shimoliy Amerikadan OPEKka 
a’zo bo’lgan rivojlanayotgan mamlakatlarga borishmo
qda. 
Sobiq sotsialistik mamlakatlar, xususan MDH davlatlarida kechayotgan 
ishchi kuchlari migratsiyasi haqida ham aloh
ida to’xtalib o’tish zarur. Bugungi 
kunda asosiy ishchi kuchlari oqimi Rossiyada kuchaymoqda. Masalan, birgina 
Rossiya Federatsiyasi poytaxti Moskva shahrida hozirgi paytda dunyoning 78 
mamlakatidan xorijlik ishchilar va immigrantlar poytaxtdagi qurilishlarning 46 % 
ish o’rnini tashkil 
qiladi. 
So’nggi yillarda Ro
ssiyaga yaq
in bo’lgan Ukraina, Belorus, Moldova, 
Armaniston, O’zbekiston, Tojikiston, Ķirg’
iziston va boshqa mamlakatlardan juda 
ko’pgina ishchi kuchlari kirib kelmo
qda. Bu migratsiyaning sabablari-iqtisodiy 
maq
sad bo’lib, ular pul topish uchun bu yerga ish izlab kelayotir. SHuningdek, 
Rossiyada qochoqlar va turli q
o’zg’
olonlar oqibatida 
jabr ko’rganlar va ko’chishga 
majbur bo’lganlar 
ham bor. Bularning umumiy soni salkam 5 mln. kishidan ortiq 
bo’lib, ular asosan MD
H davlatlari fuqarolaridir.