O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi namangan davlat universiteti «Geografiya» kaferdrasi

ekologik
yondashuvdir. 
ekologik tamoyil ayniqsa, ishlab chiqarishni ijtimoiy va hududiy tashkil etish 
shakllari, xususan, mujassamlashuv bilan uyg’unlashib ketadi. Masalan, qancha 
ishlab-
chiqarishni mujassamlashuvi yuqori bo’lsa (korxona yoki yirik korxonalar 
bir joyda ko’p bo’lsa) ekologik vaziyat odatda buning aksi bo’ladi. Demak, bu 
yerda «rivojlangan» degan tushuncha ko’p xollarda ekologik nosog’lom maь
nosi 
bilan yonma-yon turadi. Masalan, Boshqirdiston poytaxti Ufa shahrining 3 ta yirik 
neftni qayta ishlash zavodlari mavjud: Ukrainaning Mariupol (Jdanov) shahrida 
yoki Rossiyaning Novokuznetsk shahrida ham 3 tadan metallurgiya korxonalari 
ishlab turibdi. Bu jihatdan aytish mumkinki, ushbu shaharlar rivojlangan yirik 
sanoat markazlari hisoblanadi. Xuddi shunday Respublikamizning CHirchiq 
shahrini olaylik. 30-yillardan boshlab, bu yerda turli yirik sanoat korxonalari birin-
ketin qurila boshlandi, ayniqsa x
imiya zavodlari unda ko’proq joy oladi. 
SHuningdek, CHirchiqda, sobiq SSSRda eng yirik «Kapralaktam» korxonasi ham 
qurildi, shunday qilib bu shahar respublikaning yirik industrial markaziga, 
rivojlangan rayoniga aylantirildi. Ammo, shu bilan birga bu yerda yashaydigan 150 
minglik aholi uchun ekologik muhit ham buzildi. 
Demak, ekologik tamoyil ham o’ta muhimdir. Biroq, u aslo ishlab chiqarish 
kuchlarini rivojlantirishga qarshi turmaydi. Aksincha, bu yerda joylashtirish 
masalalarini ko’proq barcha omil va sh
aroitlarni atroflicha inobatga olgan holda 
«Etti o’lchab bir kes» maь
nosida, geografik ekspertiza asosida amalga oshirish 
hamda zamonaviy chiqindisiz, ekologiya nuqtai-
nazarida maqbo’l va toza 
texnologiyani joriy qilishda hisobga olib xal etish lozim. 

---

 Shu bilan birga ekologik masalalar faqat sanoat geografiyasidagina emas, 
balki ular qishloq xo’jalik, aholi va shaharlar, transport, rekreatsiya, tibbiyot 
geografiyasi kabi yo’nalishlarni o’rganishda ham asosiy o’rinda turishi kerak.
Iqtisodiy va sotsial geografiyasining yana bir tamoyili - 
demotsentrizm
yoki 
antropotsentrizmdir. Chunki, barcha hududiy iqtisodiy munosabatlar asosida eng 
avvalo inson - moddiy va ma
ь
naviy boyliklarini yaratuvchi va ayni paytda ularning 
iste
ь
molchisi joy oladi. 
Ishlab chiqarish kuchlarini joylashtirishda, ilmiy-texnika taraqqiyoti va 
boshqalarda inson omili uning talab va taklifi, dunyoqarashi muhim o’rin tutadi. 
SHu nuqtai-nazardan demotsentrizm tamoyili ishlab chiqarishni hududiy tashkil 
etishda e
ьtiborga olinishi bilan bir qatorda uni o’rganishi taqozo etadi.
 
SHunday 
qilib, hududiylik, komplekslik, tarixiylik ekologiya va demotsentrik tamoyillari 
iqtisodiy va sotsial geografiyaning mustaqilligini yanada mustaxkamlaydi.