O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi namangan davlat universiteti «Geografiya» kaferdrasi

Aglomeratsiyaning tashqi konfiguratsiyasi chizmasi 
Bu o’sha joyning yer usti tuzilishi, transport tizimi, gidrografiyasiga bog’liq. 
Odatda, yirik daryolar bo’yida shakllangan
aglomeratsiyalar 50-70 va hatto 100 
km-
ga cho’zilib ketadi (Volgograd, Krivoy Rog, Bratsk aglomeratsiyalari). 
Har qaysi aglomeratsiyaning tarixiy geografik o’rni, asosi bo’ladi. Masalan, 
respublikamizda eng yirik Toshkent aglomeratsiyasi (u 30 ga yaqin shahar va 
qishloqlarni birlashtiradi) CHirchiq daryosi asosida vujudga kelgan. SHu sababdan 
bo’lsa kerak, u biroz shimoli
-sharqdan janubi-
g’arbga cho’zilgan.
O’zbekiston (va O’rta Osiyo) aglomeratsiyalari o’ziga xos mintaqaviy 
xususiyatlarga ega. Ular asosa
n tog’ oldi hududlarda sug’orma dexqonchilik 
joylarida, elektr transporti sust rivojlangan, atrofi qishloq xo’jalik ekinlari bilan 
o’ralgan sharoitda vujudga kelgan. Moxiyatan, bizning aglomeratsiyalar shahar 
emas, balki shahar-qishloq aglomeratsiyalaridir. 
Agar shahar va shaharchalar, o’zaro hududiy tutashib, qo’shilib ketsa, u 
holda yaxlit -ulkan shahar vujudga keladiki, ularni 
konurbatsiya
deyishadi 
(London, Rur havzasi konurbatsiyasi va x.k.). Biroq, konurbatsiya ham 
aglomeratsiyalarning bir shakli, ko’rinishi bo’lsada, har qanday aglomeratsiya ham 
konurbatsiya emas. 
5
Dr Christion Sawyer ap* Human geography crash course. Printed in the United States of America. Green Edition. -2012.
185-P.

---

Shaharlar 
hududiy 
birlashmasining 
yana 
bir 
murakkab 
shakli 
megalopolis
lardir (ushbu tushunchani fanga amerikalik olim Jan Gottman 50-
yillarda kiritgan). Megalapolislar aglomeratsiyalarning 
o’zaro qo’shilib ketishi 
natijasida vujudga keladi. Masalan, Bosvash (Boston-Vashington), CHigpits 
(Chikago-Pitsburg), Tokio-Iokogama va boshqa megalopolislar mavjud. 
O’zimizning Farg’ona vodiysida ham aholi joylashuvining o’ziga xos shakli 
vujudga kelagan
, uni yirik shaharlarning bosh harfi bilan FANO’X megapolisi deb 
atash mumkin (Farg’ona
-Andijon-Namangan-
O’sh
-
Xo’jand). 
Umuman 
esa 
megalopolis, yoki megapolis ulkan shahar (mega-
katta, yirik) ma’nosini bildiradi. 
Grek arxitektori Doksiadis hatto oykumenapolis haqida ham fikr bildirgan (bu 
butun dunyo shaharlarining yagona tizimidir). Daryolarning quyi qismida 
joylashgan shaharlar birikmasini biz deltapolis deyishimiz mumkin.