O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti jismoniy madaniyat kaferdrasi «tasdiqlayman»

sinfiy xarakterga
ega 
ekanligi ilmiy asoslandi. Tarbiyaning mazmuni ochildi va unda jismoniy 
tarbiyaning o‘rni hamda shaxsni har tomonlama rivojlantirish yo‘llari aniqlandi. 
Aynan shu davrda jismoniy tarbiya nazariyasiga asos solindi deb hisobga 
olinib, shu soha bo‘yicha ilmiy farazlar va bilimlar to‘planishi orqali mustaqil fan 
sifatida ajralib chiqdi.
To‘rtinchi davr –
XIX asrning oxiridan ilmiy va o‘quv fani sifatida jismoniy 
tarbiyaning nazariyasi va usuliyati shakllana boradi. Bu davrning xarakterli tomoni 
shundaki, fan sifatida jismoniy tarbiya jamiyat hayotining boshqa jabhalariga ham 
ta’sir ko‘rsata boshladi. Jismoniy tarbiya sohasi nazariyasi olimlaridan biri Petr 
Fransevich Lesgaft (1837-1909) o‘zining tarix, anatomiya, pedagogika, 
antropologiya, jismoniy tarbiya metodikasiga oid asarlari bilan hozirgi zamon 
jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi mustaqil ilmiy-amaliy isbotladi. 
Beshinchi davr – 
rivojlangan mamlakatlar va sobiq sho‘rolar davlati 
olimlarining izlanishlari davri bo‘lib, fanning intensiv rivojlanishi materialistik 
dialektikaga asoslangan holda o‘sha davrda progressiv hisoblangan usuliyatlarga 
tayanib amalga oshirildi. 
Jismoniy tarbiya muammolarini kompleksli hal etishda butun bir olimlar 
jamoalari, mutaxassislashtirilgan ilmiy va o‘quv muassasalari samarali mehnat 
qildilar. Amaliy materiallarning mo‘lligi, yangi qonuniyatlarning ochilishi, 
dastlabki yagona jismoniy tarbiya nazariyasi va usuliyatining differentsiyalanishiga 
olib keldi. Yangi maxsus fanlar «Jismoniy madaniyatni tashkillash va boshqarish», 
«Jismoniy 
mashqlar 
biomexanikasi», 
«Sport 
psixologiyasi», 
«Sport 
metrologiyasi», «Sport fiziologiyasi», «Davolash fizkul’turasi», «Jismoniy 
mashqlar gigienasi», «Valeologiya» va boshqalar ajralib chiqdi. Yuqoridagi 
fanlarning ayrim sohalari jismoniy tarbiya jarayonida bir necha aralash fanlarning 
bilimlaridan keng foydalanish lozimligini ilmiy-amaliy isbotladi. Masalan, 
bolalarning sport mutaxassisligi muammosi 
– 
bu faqatgina sport pedagogikasi 
muammosigina bo‘lib qolmay, ijtimoiy, psixologik, sotsiologik va biologik 
muammolardir. Jismoniy tarbiya nazariyasi va usuliyati kursi pedagogik jarayon 

---

37 
muammolarini umumiy psixologiya, pedagogika, fiziologiya va boshqa fanlarning 
dalillarsiz to‘la izohlab, isbotlab olishni isbotladi.