Yosh buxoroliklar: Fitrat, Fayzullo Xo`jaev va boshqalarning siyosiy va huquqiy qarashlari yosh buxoroliklar va yosh xivaliklar ham o`z mamlakatlarini qoloqlikdan chiqarish va taraqqiyot yo`liga kirgizish uchun kurashdilar. Bu yo`lda ular Turkiston jadidlarining goyalariga tayandilar. Bexbudiylar uchun g`oyaviy raxnamo xisoblanar edi. O`zlarining ijtimoiy-siyosiy rejalarini Bexbudiy maslahatlariga amal qilgan holda tuzardilar. Biroq Buxoro va Xiva jadidlarining faoliyati feodal-xonlik tuzumi hukmronlik qilgan sharoitda o`tdi. Bu xol buxorliklar va yosh xivaliklar harakatining siyosiy dasturlarini o`ziga xos xususiyatlarini belgilar edi.
1917 yil Fevral inqilobinipg ta`siri ostida yosh buxoroliklar va yosh xivaliklarning siyosiy faoliyati ancha jonlashib bordi. yosh buxoroliklar amirning cheklanmagan hokimiyatini cheklash talablari bilan chiqa boshladilar. Bu talablar amir va beklar qoshida vakolatli idoralar tashkil qilish, amir ma`muriyati faoliyatining xalq vakillari tomonidan nazorat qilinishini ta`minlash, shariatda ko`rsatilmagan barcha soliqlarni bekor qilish, maorif va matbuot erkinligini ta`minlash, xalq manfaatlariga zid harakatda bo`lgan joxil mansabdor shaxslarni almashtirish kabilardan iborat edi. yosh buxoroliklar o`z ijroiya kumitalarining tashkil kila boshladilar. Bu ko`mita a`zolari Fitrat, Fayzulla Xo`jaev faol ish olib bordilar. Kumitaning asosiy maqsadi yoshbuxoroliklar talabini Amir qo`li bilan, uning isloxatlar qildirish yo`li bilan amalga oshirishdan iborat edi. Lekin bu talablar amalga oshmagandan keyin yosh buxoroliklarning ijro ko`mitasi isloxat dasturlarini inqilob yo`li bilan amalga oshirishga qaror qiladi.
Yosh buxoroliklarning bir qismi shu jumladan Markaziy Kumitaning raisi Muxiddin Mansur ham isloxotlarning zurlik bilan amalga oshirishga qarshi chiqdi. Shuningdek, u Turkiston Sovetlar Komissarlarining yosh buxorliklarning ishiga aralashuviga xdm qarshi buldi. Buxoro amirligiga qarshi kurashda qurol ishlatish kerakligini himoya qiluvchilar yangi Mag .<:aziy qo`mita tuzdilar. Bu qo`mitaning ishida Abdulvoxid Burxon (rais), Fitrat, Fayzulla Xodjaev va boshqalar siyosiy ish olib bordilar. yoshbuxoroliklar Buxoroda kuzgolon kutarish imkoniyatiga ega emasliklariga iqror bo`lganlaridan keyin Sovetlar kuchiga tayanishga, ulardan ko`mak olishga harakat qildilar: Amirlik rejimini yiqitishga qaratilgan rejalarini Sovet xukumati vakillari bilan muhokama qilib ish olib bordilar.
1918 yil 1 martda Turkiston Xalq; Komissarligi raisi F.Kolesov va yosh buxorliklar Ijroiya Kumitasi raisi Fayzulla Xujaev imzosi bilan Buxoro amiriga ultimatum yuborildi. Unda yosh buxoroliklar partiyasining Markazky ijroiya qo`mitasining talablariga muvofik yangi xukumat tuzish, amir xukumatining tugatish, davlatni boshqarish-tizimini adolat va shariat asosida tashkil qilish kabi talablar ko`yilgan edi. Amir bu shartlarni qabul qilmadi. Shundan keynn yosh buxoroliklar va F.Kolesov otryadlari Buxoroga xujum boshladilar. Biroq ular maglubiyatga uchradilar. yosh buxoroliklar amir quvginidan qochib Turkistonga kelib turishga majbur bo`ldilar. Bu erda hokimiyatni qo`lga olish xaqidagi ularning o`rtasidagi kelishmovchiliklar yanada kuchaydi. Amir hokimiyatini zo`rlik bilan ag`darishga qarshi gurux ham, amir hokimiyatini inqilobiy yo`l bilan ag`darish tarafdori bo`lgan inqilobchi yosh buxoroliklar ham o`z fikrlaridan qaytmadilar. Bu guruxning rahbari Fayzulla Xojaev 1918 yil oktyabrida Moskvada yosh buxoroliklar partiyasining Moskva ko`mitasini tashkil qiladi va 1919 yil dekabrigacha o`zbek va tojik tillarida turli inkilobiy risola, varaqalarni nashr qiladi va Buxoroda tarqatadi.
1920 yil boshida Fayzulla Xojaev Toshkentga qaytadi va inqilobchi yosh buxorliklar partiyasining Turkiston markaziy byurosini tashkil qiladi. Uning programmasida ijtimoiy adolatsizlik, zulm va zo`ravonlik va jaholat qattiq tanqid qilinadi, inqilobiy g`oyalar, inson huquqi va erkinliklari, xalq ishtiroki va xoxishi bilan o`rnatilgan yangi tuzum o`rnatish zarurligi targ`ib qilinadi. 1920 yil 2 sentyabrda Buxoroda yuz bergan davlat to`ntarilishidan keyin inqilobchi yosh buxoroliklar partiyasi Markaziy byuro qaroriga muvofik tarqatildi, uning a`zolari umumiy qoida asosida Buxoro Kommunistik partiyasiga a`zo bo`lish xukukiga ega bo`ldilar.
