O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi namangan davlat universiteti

part 
of 
respiratory system
Ventilyasiya
Ventilyasiya 
mexanik jarayon bo‘lib, 
havoni 
o‘pkalarga 
kirishi va chiqishidir 
Ventilation 
is 
the 
mechanical process that moves 
air 
into 
and out of the lungs
MAVZU: AYRISH ORGANLARINING YOSHGA XOS XUSUSIYATLARI 
Reja: 

---

200 
1. Ayrish organlari va ularning funksiyasi 
2. Buyrakning mikroskopik tuzilishi va buyrakda siydik hosil bo`lishi 
3. Siydik ayirishning yoshga oid xususiyatlari 
4. Siydik tanosil organlari gigiyenasi 
5. Teri gigiyenasi 
Maqsad va vazifalar:
Talabalarga ayirish tizimi, tizimning bolalarning 
o’sish va rivojlanishidagi ahamiyati, moddalar almashinuvidagi roli, kasalliklari, 
yoshga oid xususiyatlari unga qo’yiladigan gigiyenik talablar haqida ma’lumotlar 
beriladi. 
Talabalar bilishlari va bajarishlari shart: 
Talabalar dars jarayonida va darsdan tashqari elektron darslikdan foydalanib, 
ayirish tizimi, tizimning bolalarning o’sish va rivojlanishidagi ahamiyati, moddalar 
almashinuvidagi roli, kasalliklari, yoshga oid xususiyatlari unga qo’yiladigan 
gigiyenik talablar haqida bilim va ko’nikmalarga ega bo’lishlari lozim. 
Tayanch so’zlar: 
buyrak, siydik yo’li, nefron, birlamchi siydik, siydik pufagi. 
1. Ayrish organlari va ularning funksiyasi 
Ayirish. Tirik organizm ichki muhit barqarorligini saqlash uchun, organizmga 
kirgan ozuqa moddalar, suv, havo va boshqa moddalarning almashinish qoldiqlarini 
tashqi muhitga chiqarib turishi shart. Chunki moddalar almashinuvi qoldiqlari 
siydikchil, siydik kislota, kreotinin va shunga o'xshash moddalar miqdori qonda 
ortib ketsa, organizm zaharlanadi. 
Organizmga dori sifatida yoki boshqa vaziyatda kiritilgan yot moddalardan 
tashqari, organizm ichki muhiti muvozanatini saqlash uchun kerakli moddalarni 
chiqarish ham shart. 
1-rasm. 

---

201 
Buyraklarning umumiy tuzilishi 
Organizmdan tashqariga ajraluvchi chiqindi moddalarni ekskretlar deb 
ataladi. Ajratuvchi organlarni ekskretor deyiladi. Ekskretor organlarga nafas yo'li, 
teri, ichak yo'li va buyrak kiradi. Ayirish organlariga yog`, ter va sut bezlari ham 
mansubdir. 
O'pka orqali karbonat angidrid, qisman suv, efir, xloroform va yengil 
uchuvchi gazlar ajraladi. 
2-rasm. 
O’pkada gazlar almashinuvi 
Teri orqali qisman suv, tuzlar, mikroelementlar, azot almashinish qoldiqlari 
va siydikchil moddalar ajraladi. Ichaklar orqali hazm bo'lmagan oziq moddalar 
qoldiqlari, metall tuzlari, qisman suv, ba'zi dorilar va organik bo'yoqlarning 
qoldiqlari ajraladi.