O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi namangan davlat universiteti

 
Organizmda moddalar almashinuvi.
Odam tashqi muhitdan ovqat qabul 
qilish, organizmda uni o‘zgarishi, hazm qilinishi, hosil bo‘lgan qoldiq moddalarning 
tashqariga chiqarilishi moddalar almashinuvi deyiladi. Moddalar almashinuvi 
natijasida energiya hosil bo‘ladi. Bu energiya hisobiga organlar ish bajaradi, 
hujayralar ko’payadi, yosh organizm o‘sadi va rivojlanadi, tana haroratining 
doimiyligi ta’minlanadi. Moddalar almashinuvi bir-biriga chambarchas bog‘liq 
bo‘lgan ikki jarayon, ya’ni assimilyasiya va dissimilyasiya orqali o‘tadi. Ovqat 
moddalari tarkibiy qismlarining hujayralarga o‘tishi assimilyasiya deyiladi. 
Assimilyatsiya natijasida hujayralarning tarkibiy qismlari yangilanadi, ular 
ko’payadi. Organizm qancha yosh bo‘lsa, unda assimilyasiya shuncha faol o‘tadi, 
bu esa yosh organizmning o‘sishi va rivojlanishini ta’minlaydi. (1 – jadval) 
 
 1 - jadval 
№ Modda nomi 
Xususiyatlari 
1 Oqsil 
1g. parchalanganda 4,1 kkal. energiya hosil bo’ladi, 
qurilish,energiya. Sutkalik ovqat tarkibining 80-90% 
2 Uglevod 
1g. 4,1 kkal. energiya hosil bo’ladi, energiya. Organizmga 
56% energiya beradi. 
3 Yog’ 
1g. 9,3 kkal. energiya hosil bo’ladi, energiya 
4 Suv 
Sutkalik suv balansi 2,2-2,8 l, muxitni hosil qiladi. 
5 Minerallar 
Sutkada 10-12,5 g. osh tuzi kerak, muxim moddalar 
tarkibiga kiradi. 
6 Vitamin A 
O’sish va rivojlanish, teri holati, ko’z o’tkirligini ta’minlash 
7 Vitamin B 
Nerv sistemasining faoliyati, qon yaratilishi uchun zarur 
8 Vitamin S 
Moddalar almashinuvida ishtirok etadi. yetishmasa singa 
kasalligi kelib chiqadi. 

---

163 
9 Vitamin D 
Kal’tsiy va fosfor almashinuvi normal o’tishida ishtirok 
etadi. 
 
Agar bolalar sog’lom ovqatlanish tartibiga amal qilmasdan, kerakli ozuqa 
moddalarini qabul qilmasalar bu ularning ruhiy va jismoniy faolligiga ta’sir qiladi 
va kattalardagi ayrim kasalliklarga masalan yurakning ishemik kasaligiga 
chalinadilar. Agarda boshqa tomondan uy sharoitining ta’siri va natijalari 
o’rganiladi qaysiki ularning rivojlanishiga va hayot tarziga ijobiy ta’sirlarini 
o’rganadi. Boshqa so’z bilan aytganda hayotni boshlanishi yomon boshlansa 
ularning rivojlanishidagi pasayish va salomatligini pasayishi hayotining ijtimoiy 
iqtisodiy ahvolini tubanlashishiga ta’sir qiladi.(Pillas, Suhrcke 2009). Qiyin 
vaziyatlarda ilk yosh davrida salomatlik holatining farqlari holati keyingi yosh 
davrlarida yanada farqlarning oshishiga olib keladi.(Poulton va boshqalar 2002).
1